Pozlamanın ne olduğunu ve nasıl çalıştığını bilmek, kameranızın sunduğu temel fonksiyonları etkin şekilde kontrol ederek daha etkileyici fotoğraflar çekmenize yardımcı olur. Bu yazıda, pozlama konusunu hiç bir karmaşa yaşamadan ve unutmayacağınız şekilde öğrenmenin formülünü göreceğiz.
Fotoğraf Makinelerinin Yapısı, Objektif, Işık ve Fotoğrafın Oluşumu başlıklı yazıda, dijital fotoğrafın kamera içerisindeki sensör üzerine düşen ışık sayesinde oluşması konusu üzerinde ayrıntılarıyla durmuştuk. Burada elde edilecek fotoğrafın teknik açıdan en önemli özelliği, iyi pozlanmış olmasıdır.
Söz konusu yazıyı henüz okumadıysanız, bu yazıdan önce onu okumanızı tavsiye ederim. Bu yazıda göreceğimiz konular sırasıyla şunlar:
Konu başlıkları
Şimdi pozlamanın ne olduğunu öğrenmeye başlayalım.
Pozlama nedir?
“Pozlama” sözcüğü ile anlatılmak istenen şey, en basit ifadeyle, bir fotoğrafın aydınlık veya karanlık oluşudur. İyi veya doğru pozlanmış fotoğraf derken kastedilen, fotoğrafın istenen düzeyde “aydınlık” oluşudur.
Pozlamayı temelde sensörün üzerine düşen “toplam ışık miktarı” belirler. Toplam ışık miktarı da temelde ışığın merceklerden giriş aralığının genişliği (diyafram değeri) ve giriş süresi (enstantane / an değeri) ile ölçülür.
Deklanşör dediğimiz çekim düğmesine tam bastığınızda duyduğunuz şip-şak sesi ile perde bir anda açılıp kapanırken, belirlenen diyafram aralığından (f), belirlenen sürede (enstantane) sensör üzerine “belirli miktarda ışığın” düşmesi sağlanır.
Diyafram ve enstantane yanında pozlamanın 3. önemli bir elemanı daha sözkonusdur: ISO.
Diyafram ve enstantane gelen ışığın miktarını geçiş alanı büyüklüğü ve süre ile belirlerken, ISO da kameramızın bu toplam ışığın ne düzeyde algılanacağını, yani sensörün ışığa duyarlılık düzeyini belirler. Sensörün ışığa duyarlılığı arttıkça, kaydolan görüntünün aydınlığı artar. Burada karanlıktaki en küçük ışıltılardan ortamı görebilen kedi gözünü hatırlayın. Sensörün ISO değeri artınca kedi gözü gibi hassas olabilmektedir.
“Pozlama Üçgeni” nedir?
Burada tanıtacağım üçgen tanımıyla pozlama konusunun esasını çok kolay bir şekilde öğrenip unutmayacağınızdan emin olabilirsiniz. Burada şuna dikkat edin: Pozlama derken, fotoğrafladığımız ortamdaki ışık miktarına değil, fotoğrafın aydınlık düzeyine, yani sensörümüzün hangi miktarda ışık algılayacağına işaret ediyoruz.
Her bir fotoğraf çekimimiz, temelde 3 elemanın belirlediği ışık (aydınlık) miktarıyla sonuçlanan bir süreçtir.
- Diyafram değeri (ışığın objektiften giriş aralığının genişliği)
- Enstantane değeri (ışığın giriş süresi)
- ISO değeri (sensörün ışığa duyarlılık düzeyi)
Bu 3 elemana “pozlama üçgeni” (exposure triangle) adı verilir. Türkçede yeni bir terim olmasına karşılık, İngilizcede uzun süreden beri fotoğrafçılıkta kullanılan çok yararlı bir terimdir.
Üçgen denmesinin önemli bir sebebi var. Bildiğiniz üzere bir üçgenin iç açılarının toplamı 180 derecedir. Eğer bir köşenin açısını artırır veya azaltırsanız, ona bağlı olarak diğer köşelerin açısı, 180 derece toplam açıyı koruyacak şekilde otomatikman artar veya azalır. Fotoğrafta da bu 3 eleman birbiriyle eşlenik olarak ayarlanır ve üçünün toplam durumu “pozlamayı” sağlar. Bu üç elemandan birinin değerini artırır veya azaltırsanız, aynı pozlamayı korumak için diğerlerini de ona göre azaltıp artırmanız gerekir.
Mükemmel fotoğraflar elde etmenin anahtarı, pozlama üçgeni ayarları arasında doğru dengeyi bulmaktır.
Doğru pozlama değerlerini bir kez tespit ettikten sonra onu korumak için tıpkı bir üçgende olduğu gibi bu 3 elemanın birlikte hareket etmesi gerekir.
Otomatik ayarda kameranız, pozlama üçgenini bu esasa göre kendisi kontrol eder. Ancak eğer çekeceğiniz fotoğrafın sizin kontrolünüzde bir sonuç vermesini istiyorsanız, bu elemanlardan birini, ikisini veya her üçünü de kendiniz kontrol edebilirsiniz. Manuel modda tamamını, yarı otomatik çekim modlarında ise kameranız bu 3 elemandan bir veya ikisini sizin kontrol etmenize izin verir, diğer ayarları kameranız kontrol eder.
Grafikte ISO’yu üçgenin içinde göstermemin de bir nedeni var: Diyafram ve enstantane değerleri ile dışarıdan gelen ışık miktarını kontrol ederken, ISO değeri ile içeri giren o ışığı sensörün hangi düzeyde algılayacağını belirliyoruz.
Devam eden yazılarda pozlama üçgeni elemanlarını —diyafram, enstantane ve ISO— bilmeniz gereken tüm ayrıntılarıyla anlatıyorum. Söz konusu yazılarımda anlatılanları unutmazsanız, diyafram, enstantane ve ISO’nun her birinin nasıl çalıştığını ve hangi etkileri yarattığını son derece kolaylıkla kavrayabilirsiniz.
Pozlamayı kavramak için su örneği
Pozlama konusunun iyi anlaşılması için genellikle musluktan akan su örneği kullanılır. Sensöre düşen toplam ışık miktarını, bir kabı dolduran su miktarı gibi düşünün.
Diyafram
Diyafram açıklığı —Objektif açıklığının büyüklüğü. Musluğun ne kadar açık olduğu gibi düşünün. Musluk açıldıkça daha fazla su akar.
Enstantane
Enstantane —Işığın içeri girişine ne kadar süre izin verdiğiniz. Musluğun açık kalma süresi gibi düşünün. Musluk daha uzun süre açık kalırsa toplamda daha fazla su akmış olur.
ISO
ISO —Sensörün ışığa karşı hassasiyeti. Suyun dolduğu kabın su tutma kabiliyeti gibi düşünebilirsiniz. Kabın içine dolan suyu tutma kabiliyeti ne kadar yüksekse ve suyu ne kadar iyi tutarsa, o kadar kısa sürede dolar.
Doğru pozlama için bu 3 ögenin bir arada kontrol edilmesi gerekir. Eğer musluğu çok açarsanız (diyafram aralığı gibi), bardağın dolması için süreyi (enstantaneyi) kısa tutmanız gerekir. Eğer musluğu kısarsanız, süreyi uzatmanız gerekir. Eğer açıklık ve süre ölçülerinin dışına çıkarsanız ya bardağı taşırırsınız ya da eksik dolar. Bunu fotoğrafa uyarlarsak, fotoğrafınız ya gereğinden fazla parlak ya da fazla karanlık çıkar.
Benzer şekilde, ISO değeri ile kabın suyu tutma kabiliyetini yüksek veya düşük tutarak da kabın dolma süresini etkileyebilirsiniz.
Pozlama düzeyleri
Fotoğraflarımızı pozlama düzeyine göre üç grupta değerlendirebiliriz.
Doğru pozlama
Eğer fotoğrafı oluşturan ışık miktarı gereken düzeydeyse, fotoğraf doğru (normal, iyi) pozlanmış deriz. İyi pozlanmış bir fotoğraf karanlık da değildir, parlak da değildir, ancak detaylar yeterince aydınlıktır. İstenen sınırların dışına çıkmak ise genellikle fotoğrafta görüntü kaybına neden olur.
Az pozlama
Eğer sensör üzerine düşen ışık miktarı gereğinden az ise o zaman fotoğraftaki görüntü karanlık çıkar, az pozlanmış olur. Az pozlanmış, yani karanlık bir fotoğrafta koyu detayları göremeyiz.
Fazla pozlama
Eğer fotoğrafı oluşturan ışık miktarı gereğinden fazla ise fotoğraftaki görüntü fazla aydınlık çıkar, fazla pozlanmış deriz. Fazla pozlanmış bir fotoğrafta aydınlık kısımlarda detaylar parlaklıktan dolayı kaybolmuştur.
Not: Kameranızdaki pozometre, normalde size doğru poz değerini gösterir. Kararınızı buna göre verebileceğiniz gibi, histogram aracını kullanarak da fotoğrafın iyi pozlanmış olup olmadığını kontrol edebilirsiniz. Normal ışık koşullarında çekilmiş ve iyi pozlama yapılmış bir fotoğraf, histogramda ortada birikmeyen dalgalı bir görüntü oluşturur.
Reds ile tanışın
Bu çekimlerdeki sevimli konu mankenimiz Reds gelecek derslerimizde de bizimle olacak. Reds, aslında Cincinnati Reds beyzbol takımının maskotu, Amerika’dayken bir maç öncesinde almıştım. Reds’in bu sade görselleri, konuları karmaşık olmaktan çıkararak, dikkatinizi dağıtmadan çabucak kavramanızı kolaylaştıracak. Ayrıca bulunduğunuz mekânda benzer denemeleri sizin de benzer “modeller” kullanarak hemen yapabilmeniz için fikir verecektir.
Özet
Fotoğraf makinenizde pozlamayı etkileyen üç öge vardır. Bu 3 elemana Pozlama Üçgeni denir ve pozlamayı bu elemanların değerleri belirler.
- Diyafram: Objektifteki açıklığın genişliği (ne kadar ışık girdiği)
- Enstantane hızı: Işığın ne kadar süre girmesine izin verdiğiniz
- ISO: Sensörün ışığa karşı hassasiyeti
Bu elemanların her birini değiştirerek kameranıza daha fazla veya daha az ışık girişini ve dolayısıyla pozlamayı kontrol edebilirsiniz.
Doğru pozlanmış bir fotoğraf, yeterli düzeyde aydınlıktır. Az pozlanmış bir fotoğraf karanlık, fazla pozlanmış bir fotoğraf ise gereğinden fazla parlaktır.
Temel Fotoğrafçılık Dersleri kategorisinde Diyafram, Enstantane ve ISO konusundaki yazılarımdan bu ögeler hakkında etraflıca bilgi sahibi olabilirsiniz.
Görüşmek üzere! Fotoğraf çekmeye devam edin!
Pozlamayı anlaşılır anlatmışsınız teşekkürler
Anlaşılabilir olmasına sevindim. Başarılar.
Çok teşekkür ediyorum. Sizin konuları yazı ile anlatma başarınızı takdir ediyorum. Sade sıkmayn ama hafızada iz bırakan tekrarlar. Allah razı olsun ustam.
Sizden de. Başarılar.