ISO Nedir? Fotoğrafa Etkileri Nelerdir? Nasıl Ayarlanır?

Fotoğrafın, tamamen ışığı yakalamakla ilgili olduğunu biliyoruz. Ancak kameralarımızda ışıkla ilgili iki taraflı ilginç bir durum sözkonusu; bunun dikkatlerden kaçmaması gerekiyor. Fotoğraflarımızı oluşturan toplam ışık miktarında yalnızca sensöre ulaşan ışık miktarı değil, aynı zamanda sensörün ışığa duyarlılık düzeyi de belirleyici etkiye sahiptir. Bu nedenle, bir fotoğrafın oluşması için, hem kameramızın ışığa duyarlı yüzeyine —sensöre— düşecek ışık miktarını ve hem de bu yüzeyin ışığa duyarlılık düzeyini birlikte kontrol etmek zorundayız.

Pozlama üçgeninin 2 elemanı olan apertür (diyafram aralığı) ve enstantane (perde hızı) ile sensöre ulaşacak ışık miktarını kontrol edebileceğimizi önceki yazılarda görmüştük. Sensöre ulaşan ışık miktarının hangi düzeyde algılanacağını ise ISO değeri ile kontrol etmekteyiz.

Konu başlıkları

• ISO’nun işlevini neden bilmeliyiz?
• ISO ve ISO değeri nedir?
• ISO pozlamayı nasıl etkiler?
• ISO fotoğraf kalitesini nasıl etkiler?
• ISO ayarı nasıl yapılır?
• ISO durakları: Hangi durak, ne zaman kullanılmalı?
• ISO kullanımı ile ilgili yardımcı ipuçları

Şimdi bu konuları sırasıyla görelim.

ISO’nun işlevini neden bilmeliyiz?

ISO genellikle geç farkedilen ancak son derece önemli ve kullanışlı bir pozlama elemanıdır. Diyafram ve enstantane kameramıza gelen ışığın miktarını kontrol ederken, pozlama üçgeninin diğer elemanı ISO, sensörümüzün ışığa duyarlılık düzeyini belirler. Dolayısıyla, fotoğrafı oluşturacak toplam ışık miktarının belirlenmesinde ISO önemli rol oynar. Kameranızı istediğiniz gibi kullanabilmeniz ve gerçekten iyi pozlanmış fotoğraflar çekebilmeniz için pozlama üçgeni elemanlarını ve bunların nasıl kullanıldıklarını iyi öğrenmeniz gerekir. Apertür ve enstantaneye ilaveten bu yazıyı okuyarak kameranızı kullanma konusunda etraflıca bilgi sahibi olacak ve daha etkili fotoğraflar çekebileceksiniz.

1. adım:

ISO ve ISO değeri nedir?

ISO, Uluslararası Standartlar Örgütü’nün (International Standards of Organisation) kısaltmasıdır –kamera sensörlerinin duyarlılık derecelerini standardize eden bağımsız bir kurum. ISO skalası tipik olarak 100 ile başlar ve sürekli ikiye katlanarak 200, 400, 800, 1600, 3200, 6400 diye kameraların kabiliyetine göre yüksek bir değere kadar çıkar. Kameraların modeline göre ISO durakları 50 ile 12800 arasında olabilmektedir. Bu standart değerler hakkında tüm bilmeniz gerekeni aşağıda bulacaksınız.

2. adım:

ISO pozlamayı nasıl etkiler?

Fotoğraflarımızın aydınlık durumunu, yani pozlamayı belirleyen 3 ana elemandan biri olan ISO’nun önemi şu: Eğer diyafram açıklığı veya enstantane değeri ile yeterli aydınlığa ulaşamıyorsanız, ISO değerini yükselterek daha aydınlık fotoğraflar çekebilirsiniz. Dolayısıyla ISO yetersiz ışık ortamlarında fotoğraf çekme olanağı verir.

Lensimizdeki diyafram açıklığından gelen ve kameramızdaki perdenin açılmasıyla sensöre ulaşan ışığın, sensör tarafından hangi düzeyde algılanacağını ISO değeri belirler. ISO değerleri, enstantaneninkine benzer şekilde sürekli ikiye katlanarak artar. ISO değeri arttıkça pozlama da artar. ISO değeri ikiye katlandığında, sensörün ışığa duyarlılığı ve dolayısıyla pozlama da iki misli artar. Buna göre düşük ISO değeri az pozlama, yüksek ISO değeri fazla pozlama verir. Diyafram ve enstantane değerleri sabit kalmak koşuluyla ISO’yu artırdığınızda sürekli daha aydınlık fotoğraflar elde edersiniz.

Diyafram ve enstantane sabit tutularak 400, 1600 ve 6400 ISO değerleri ile çekilmiş yukarıdaki ve aşağıdaki fotoğraflara dikkatli bakarsanız, farklı ISO duraklarının pozlama üzerine etkisi yanısıra bir diğer etkisinin daha olduğunu farkedebilirsiniz.

Sözkonusu diğer etkiyi büyütülmüş kısımda açıkça görebilirsiniz. Şimdi bu etki üzerinde duralım.

3. adım:

ISO fotoğraf kalitesini nasıl etkiler?

Genel kural olarak, ISO değeri ne kadar düşükse, fotoğrafın kalitesi o kadar iyidir. ISO değerini her artırdığınızda pozlamayı artırırken, buna karşılık dijital gürültü denen parazitlenmeyi de artırmış olursunuz. Bu gürültü, görüntünün kumlanmasına (gren), pürüzlü görünmesine neden olur ve fotoğrafta detay kayıpları ile sonuçlanır. Buna göre şu formülü kurabiliriz:

Düşük ISO değeri = Işığa daha düşük duyarlılık = Daha iyi fotoğraf kalitesi

Bu demektir ki yüksek ISO değeri ile yapılan çekimlerde görüntüde daha çok dijital gürültü ile karşılaşırsınız.

Bilgisayar yazılımlarıyla gürültü düzeyini azaltmak mümkündür, ancak birkaç deneme yaptığınızda bunların etkisinin yalnızca gürültüyü yumuşatmak ve pürüzsüzleştirmek olduğunu göreceksiniz. Bunun sonucunda da ince detayların kaybolduğunu ve örneğin yüzlerin adeta havalı boya tabancası ile boyanmış gibi göründüğünü farkedeceksiniz. Fotoğrafların nerede kullanılacağına bağlı olarak görüntünün temizliğine dikkat etmek gerekir.

Daha büyük sensöre sahip kameralar, daha fazla ışık yakaladıkları için gürültü bakımından daha iyi sonuç verirler. Bununla birlikte, teknoloji ilerledikçe sensör büyüklükleri arasındaki fark ve gürültü giderek azalmaktadır. Günümüzde artık birçok DSLR kamera 400, 800 gibi ISO değerlerinde neredeyse sorunsuz sonuçlar verebilmektedirler. Yine de bütün kameraların birbirinden farklı olduklarını unutmamak, bu nedenle her bir kamerayı az ışıklı ortamlarda farklı ISO değerleriyle denemek gerekir. Böylece elinizdeki kamera için rahatça kullanabileceğiniz maksimum ISO değerini belirleyebilirsiniz.

Çekim sonrası bilgisayarda fotoğraf işleme sırasında pozlamayı artırmak da ISO değerini artırmaya benzer bir sonuç verir. Tüm bu sorunlarla karşılaşmamak için, işin başında, yani fotoğrafı çekerken doğru pozlama yaptığınızdan emin olun.

4. adım:

ISO ayarı nasıl yapılır?

DSLR kameralarda ISO ayarını otomatik ve manuel olmak üzere 2 şekilde yapabilirsiniz. Otomatikte bıraktığınızda kontrol tamamen kameranızda olur ve kameranız diyafram ve enstantane değerlerine göre mümkün olan en düşük ISO değerini kullanır. Manuelde iken ise yapmak istediğiniz çekimin özelliklerine göre ISO durağını kendiniz seçmelisiniz.

Buraya kadar anlatılanlardan ISO’nun ne işe yaradığını öğrendiğinize göre, şimdi hangi durumlarda hangi ISO duraklarını kullanacağımıza bakabiliriz.

5. adım:

ISO durakları: Hangi durak, ne zaman kullanılmalı?

ISO 100-200: Detayların gayet iyi seçildiği, renklerin daha doğru çıktığı en kaliteli fotoğrafları bu ISO duraklarında elde edersiniz. Gün ışığında çekimler için 100 veya 200 ISO değeri uygundur. Gün ışığında 800 ve daha yukarı ISO duraklarını kullanmaya pek gerek duyulmaz, çünkü eğer ISO’yu artırırsanız hiç gerek yokken fotoğraflarınızda gren elde etmiş olursunuz.

ISO 200-400: Gölge veya kapalı iç mekânlar gibi nispeten daha az aydınlık ortamlarda kullanabilirsiniz.

ISO 400-800: İç mekânlarda flaşlı çekimlerde kullanabilir, böylece daha fazla alan derinliği ve arkaplanda detay elde edebilirsiniz.

ISO 800-1600: Flaşa izin verilmeyen etkinlikliklerde hareketli konuların çekiminde kullanabilirsiniz.

ISO 1600-3200: Neredeyse karanlık sayılabilecek kadar az ışıklı ortamlarda, tripod kullanma şansınız yoksa, yüksek ISO’lar tek çözüm olabilir.

ISO 3200+: Karanlık ortamlarda tek çare ISO’yu bu değerlere yükseltmek olabilir, ancak bu değerlerde çoğu kamera belirgin düzeyde gren verir. Artistik etkiler yaratmak için de tercih edilebilir.

ISO’yu hangi duraklara ayarlayacağınız, çekim yaptığınız ortamdaki ışık miktarıyla doğrudan alakalıdır. Kurallara bağlanmak yerine fotoğraflarınızda elde etmek istediğiniz aydınlık, netlik ve etkiye göre uygun ISO değerini belirlemede zamanla becerinizi geliştirebilirsiniz.

ISO kullanımı ile ilgili yardımcı ipuçları

• Az ışıklı ortamlarda yeterli ışığı yakalamak için perde hızını düşürmek yerine ISO’yu artırabilir, böylece yavaş perde hızının doğurabileceği titreşim kaynaklı netlik kaybını önlemiş olursunuz.
• Eğer hızlı hareket eden bir nesneyi, hareketi dondurarak çekecekseniz, yüksek ISO’ya ihtiyaç duyabilirsiniz; böylece çok yüksek perde hızlarında dahi yeterince ışığı yakalama şansınız olur.
• Öte yandan, eğer tripod kullanarak kameranızı sağlam bir şekilde sabitleyebiliyorsanız, az ışıklı ortamlarda da düşük perde hızlarıyla birlikte daha düşük ISO duraklarını kullanabilirsiniz.
• Çekeceğiniz görüntüde fazla alan derinliği elde etmeye ihtiyacınız yoksa, daha fazla ışığı yakalamak için diyaframı genişletirken daha düşük ISO duraklarını kullanabilirsiniz.
• Flaş gibi yapay ışık kaynaklarından yararlanacağınız zamanlarda da düşük ISO kullanabilirsiniz.

Kameranızın LCD ekranındaki görüntüye kanarak ISO’nun fotoğraflarınızda meydana getireceği gürültü hakkında karara varmayın. Bilgisayar ekranında baktığınızda, fotoğraflarınızın gürültü düzeyi, küçük LCD ekranda gördüğünüzden çok farklı olacaktır. Eğer kameranızın LCD ekranında görüntünüzü büyüterek bakarsanız gerçeğe daha yakın sonucu görebilirsiniz.

Görüşmek üzere! Fotoğraf çekmeye devam edin!