Pozlama Telafisi / Poz Düzeltmesi (+/-) Nedir? Nasıl Yapılır?

Pozlama (veya poz) telafisi, DSLR ve aynasız fotoğraf makinelerinin özelliklerini kullanarak daha iyi fotoğraflar çekmemiz için bilmemiz gereken önemli bir konudur. Ancak birçok fotoğrafçı bu konuda bir karmaşa yaşar. Bunun nedenlerinden en önemlisi, poz telafisi göstergesinin işlevinin çekim modlarında faklılaşmasıdır.

Bu yazıda pozlama telafisi nedir, poz telafisi veya poz düzeltmesi ne demek, nasıl yapılır, neye yarar, poz telafisi hangi durumlarda yapılır, neden kullanılır, farklı çekim modlarında nasıl çalışır ve nasıl kullanılır, ayrıca pozlama göstergesi (pozometre) nasıl çalışır gibi soruların yanıtlarını en kolay şekilde öğrenmenize yardımcı olacak bilgiler bulacaksınız. Böylece kameranızın sunduğu poz telafisi özelliğini daha etkin kullanarak daha doğru pozlanmış veya isteğinize göre daha aydınlık veya daha karanlık fotoğraflar çekmeye başlayabileceksiniz.

Öncelikle şunu belirtelim: Poz telafisi, pozlama telafisi, poz düzeltmesi, poz dengeleme ve pozlandırma dengeleme ifadelerinin hepsi aynı şeye işaret etmektedir. Yaygın olan kullanım pozlama telafisidir, ancak onun yerine bazen poz düzeltmesi, poz dengeleme ve pozlandırma dengeleme ifadeleri de kullanılmaktadır.

Bu yazıda göreceğimiz konu başlıkları sırasıyla şunlar:

• Pozlama telafisi nedir, ne işe yarar?
• Pozlama telafisi nasıl yapılır?
• Pozlama telafisi nasıl ifade edilir?
• Yarı otomatik çekim modlarında poz telafisi
• Poz değerini koruyarak pozlama telafisi
• Ara duraklarda pozlama telafisi
• Manuel modda poz telafisi
• Poz telafisi konusunda artık karmaşa yaşamayacaksınız
• Özetle

Şimdi adım adım pozlama telafisini öğrenmeye başlayalım.

Pozlama telafisi nedir, ne işe yarar?

Kamera çekim modları konulu yazımdan hatırlayacağınız üzere, kameralar kendi ölçümlerine göre bize sürekli doğru pozlama değerleri önerirler. Bunu yaparken kameramız seçtiğimiz çekim moduna göre pozlama üçgeni elemanlarının —diyafram, enstantane, ISO— değerlerini belirler.

Kameramızın kendi ölçümlerine (pozometrelere) göre ideal pozlamayı belirlemesi için poz göstergesi normalde ‘sıfır’ değerinde bulunur. Ancak ters ışık, aşırı kontrast gibi bazı yanıltıcı ışık durumlarında kameralar hatalı ölçümler yapabilirler. Yani poz değeri ‘sıfırda’ olmasına rağmen istediğimizden daha karanlık veya daha aydınlık sonuçlar verebilirler. Veya bazı durumlarda, kameramız doğru pozlama yaparken, fotoğrafımızın, kameranın kendi ölçümlerine göre belirlediğinden daha karanlık veya daha aydınlık çıkmasını biz isteyebiliriz.

Poz telafisi (exposure compensation) ile anlatılmak istenen şey, kameranızın yapacağı pozlamayı manuel olarak önceden azaltma veya artırma (karartma veya aydınlatma) işlemidir —ancak pozlama telafisi, pozlama üçgeni elemanları olarak bildiğimiz diyafram, enstantane ve ISO değerlerine dokunmadan yapılır.

Pozlama telafisini kameranızın yanıldığı durumlarda da yapabilirsiniz, siz fotoğraflarınızın daha aydınlık veya daha karanlık çıkmasını istediğiniz için de yapabilirsiniz.

Poz telafisi, diğer bir ifadeyle, bizim pozlama konusunda önceden kameramızı yönlendirmemizdir. Kameramıza kendi ölçümlerinden daha karanlık veya daha aydınlık çekim yapması için önceden ayar vermemizdir. Bununla istediğimiz farklı sonuçları alabileceğimiz gibi oluşabilecek yanlış pozlama sorunlarının da önüne geçebiliriz. Telafi denmesinin nedeni budur.

Pozlama telafisi nasıl yapılır?

Çekeceğimiz fotoğrafın aydınlık durumunu önceden görmemiz için DSLR kameralar üzerinde aşağıdaki görseldeki gibi poz göstergesi bulunur. Buna pozlama göstergesi veya pozometre de denmektedir. Pozlama konusunda yaşanabilecek sorunlara çare olarak veya isteğimize göre sonuçlar almak üzere bu göstergeyi kullanarak kolayca poz telafisi yapabiliriz.

Normalde bu gösterge üzerinde pozlama değeri ibresi ortada 0 (sıfır) üzerindedir. Poz telafisi yapmak demek, bu göstergedeki ibreyi eksi (–) veya artı (+) yönde ilerletmektir. Böylece ibre eksi (–) yönde ilerletildiği zaman o düzeyde daha karanlık, tam aksine artı (+) yönde ilerletildiği zaman ise o düzeyde daha aydınlık fotoğraflar elde ederiz.

O halde, poz telafisi yapmak, çekim yaparken fotoğrafımız biraz daha karanlık çıksın istiyorsak ibreyi eksi (–) yönde, biraz daha karanlık çıksın istiyorsak ibreyi artı (+) yönde ilerletmemizdir.

Çekim yaparken öncelikle şunu hatırlamızın yararı olabilir: Poz telafisini kullanmakla kameramıza, onun yapacağı pozlamadan daha aydınlık veya daha karanlık bir fotoğraf istediğimizin komutunu vermekteyiz. Kameranız böylece bu yaptığımız yönlendirmeye göre pozlama yapar.

Pozlama telafisi nasıl ifade edilir?

Poz telafisi genelde “EV” (Exposure Value /Pozlama Değeri) ile ifade edilir. Poz değeri “EV” varsayılan olarak tüm kameralarda “0” (sıfır) üzerinde bulunur.

Eğer fotoğrafımızın kameramızın ölçümlerinden daha az pozlanmasını —yani daha karanlık çıkmasını— istiyorsa, eksiye doğru, daha fazla pozlanmasını —yani daha aydınlık çıkmasını— istiyorsak artıya doğru bir değer vermemiz gerekir.

Bunun için kompakt ve yarı profesyonel kamera modelleri +3 ve –3 değerlerine, profesyonel DSLR kameralar ise +5 ve –5 değerlerine kadar poz telafisi yapma imkânı sunar. Bu duraklar arasında 1/2 ya da 1/3 basamaklarla (ara duraklarla) poz düzeltmesi (telafisi) yapabilirsiniz.

Poz telafi değerleri EV önüne önüne artı (+) veya eksi (-) işareti konarak, EV+2, EV-2 gibi şekillerde yazılır.

Fotoğrafçılıkla ilgili kaynaklarda (EV 14), (EV 16) vb. şekilde yazıldığında pozlama değeri, (+1 EV), (-1.33 EV) vb. şekilde yazıldığında pozlama telafisi değeri anlaşılır.

Yarı otomatik çekim modlarında poz telafisi

Poz telafisi ile kameramızın kendi ölçümlerine göre yaptığı pozlamayı yönlendirdiğimize göre, öncelikle poz telafisinin yalnızca yarı otomatik çekim modlarında kullanabileceğimiz bir fonksiyon olduğunu akılda tutmamız gerekir. Tam otomatik modda poz telafisi yapamazsınız, çünkü tam otomatik modda tüm kontrol kameramızdadır. Manuel modda ise durum farklılaşır; bunun ayrıntılarını aşağıda açıklıyorum.

Buna göre, yarı otomatik modlar olan Diyafram öncelikli (Av/A), Enstantane öncelikli (Tv/S) ve Program (P) modlarında çekim yaptığınızda eğer kameramız kendi ölçümlerine göre pozlama yapmada yanılıyor ve —veya zevkimize göre— fotoğrafımız istediğiniz aydınlıkta çıkmıyorsa, poz telafisini kullanarak kameramızın tutturmasını istediğimiz poz değerini önceden kendimiz belirleyebiliriz. Bu değerler örneğin –1/3, +2/3 gibi ara duraklar olabileceği gibi, –1 veya +1 gibi tam duraklar da olabilir ve böylelikle + veya – yönde poz telafisi yapmış oluruz.

Poz değerini koruyarak pozlama telafisi

Pozlama üçgeni elemanları (diyafram, enstantane, ISO) ile elde ettiğimiz bir pozlama değerini sabit tutacak şekilde bu pozlama elemanlarından birinin değerini pozlama telafisi yardımı ile değiştirebiliriz. Pozlama telafisi böylece aynı pozlamayı devamlı korumamızı sağlar. Pozlamada fark oluşmaması için önemli olan her kombinasyonda aynı ışık değerini (light value) elde etmektir.

Bunu nasıl yapabileceğimizi şimdi bir örnekle ve tablo yardımıyla açıklığa kavuşturalım.

Doğru pozlama değerleri 1/125s, f/2.8 ve ISO 100 olan bir çekim yaptığımızı düşünelim. Dikkat ederseniz bu değerler tam duraklardır. Aşağıdaki Ev tablosunda görüldüğü üzere 1/125s, f/2.8 pozlama değerleri 10 ışık değerine (light value) karşılık gelir. (Tabloda F/Diyafram ve Enstantane değerlerinin çakıştığı noktalarda ışık değerlerini görüyorsunuz.)

Eğer pozlama elemanlarında bir değişiklik yapmaya ihtiyaç duyarsak, aynı ışık değerini koruduğumuz sürece pozlamamız bozulmaz, yani fotoğrafımızda aynı aydınlığı elde ederiz.

Şimdi nispeten karanlık bir ortamda çekim yaptığınızı ve yalnızca ISO’yu 200’e çıkarmak istediğinizi varsayalım. Yeni değerleriniz (1/125s, f/2.8 ve ISO 200) ile bu kez EV 11 olacaktır. Yani, +1 EV artar. Önceki pozlamanızı (EV 10) korumak için bu durumda +1 EV (1 tam durak) pozlama telafisi yapmanız gerekir.

Ara duraklarda pozlama telafisi

Doğru pozlama için veya değişiklik yaparken eğer pozlama üçgeni elemanlarından biri için tam duraklar yerine yarı veya ara durakları seçerseniz, aynı pozlama değerini korumak için pozlama telafisinde yarı veya üçtebir durakları kullanmanız gerekebilir.

Örneğimiz üzerinden devam edelim. Yine aynı ortamda, diyafram ve enstantaneye dokunmadan, bu kez biraz daha aydınlık bir görüntü elde etmek istediğimizi ve bunun için ISO değerini biraz daha artırarak 250’ye çıkarmak istediğimizi varsayalım.

Yeni değerlerimiz (1/125s, f/2.8 ve ISO 250) ile bu kez EV 11,33 olacaktır, yani ışık değeri 1,33 artacaktır. Bunu önceki pozlamanıza (EV 10) eşitlemek için bu durumda +1.33 EV (1 tam + bir üçtebir durak) pozlama telafisi yapmamız gerekir. Burada pozlama telafisinde ara durağa ihtiyaç duymanızın nedeni, seçtiğimiz yeni ISO 250 değerinin ara durak olmasıdır.

O halde, buradan çıkan sonuca göre şunu söyleyebiliriz: Pozlama üçgeni elemanlarından biri için verdiğimiz değer bir ara duraksa, EV tablosunda ışık değeri küsuratlı çıkacaktır. Eğer başlangıçtaki pozlama değerinizi bulurken pozlama üçgeni elemanlarından biri için tam durakları değil de ara duraklardan birini kullanmışsanız pozlama değeriniz EV tablosunda yine tam sayılara denk gelmeyecektir. Bu durumda yukarıdakine benzer bir pozlama telafisi işlemi yaptığınızda pozometrede yarı veya üçtebir durakları kullanmanız gerekebilir.

Buraya tıklayarak gideceğiniz İngilizce sayfada Üçtebir Duraklarla Pozlama Değeri Tablosunu (EV chart with third stops) görebilir ve Pozlama Telafisi Hesaplayıcısını (EV Calculator) kullanabilirsiniz.

Manuel modda pozlama yapılan çekimlerde pozlama üçgeni elemanlarının (diyafram, enstantane, ISO) kontrolü tamamen fotoğrafçının elindedir. O nedenle manuel modda poz telafisine gerek duymadan kameramıza istediğimiz pozlama değerlerini verebilir, fotoğraflarımızın istediğimiz ölçüde aydınlık veya karanlık çıkmasını sağlayabiliriz.

Bu nedenle Manuel çekim modunda poz göstergesi farklı bir işlev kazanır ve bu kez pozlama üçgeni elemanlarına bizim verdiğimiz değerlere karşılık nasıl bir pozlama elde edeceğimizi bize göstermeye başlar. Yani, manuel modda poz göstergesi fotoğrafçıya, kullandığı pozlama değerleri sonucunda elde edilecek görüntünün ne ölçüde aydınlık veya karanlık olacağını gösterir.

Manuel modda çekim yaparken pozlama üçgeni elemanlarına normalde poz göstergemiz sıfır değerini tutturacak değerler veririz. Ancak eğer poz değerinin ‘sıfırda’ olmasını istemiyorsak, bu durumda kameramıza yeni bir poz değeri verebiliriz. Bunun için eğer fotoğrafımızın daha az pozlanmasını istiyorsak eksiye doğru, daha fazla pozlanmasını istiyorsak artıya doğru bir değer vermemiz gerekir.

Diğer bir ifadeyle, Manuel modda pozlama üçgeni elemanlarına verdiğimiz değerlere göre poz telafisi göstergesini izleriz. Eğer fotoğrafımızın daha az veya daha fazla pozlanmasını istiyorsak, pozlama üçgeni elemanlarına verdiğimiz değerler sayesinde, poz telafisi ibresinin eksi (–) veya artı (+) yönde istediğimiz durağa gelmesini sağlarız.

Poz telafisi konusunda artık karmaşa yaşamayacaksınız

Burada verdiğim bilgiler, pozlama telafisi ile ilgili yaşanan karmaşayı tamamen ortadan kaldırmanızı sağlayacaktır.

Yarı otomatik modlarda pozometreyi nerede bırakırsanız orada kalır ve verdiğiniz + veya – değerlerle siz kameranıza nasıl bir fotoğraf istediğinizi anlatmış olursunuz. Diğer bir ifadeyle, yarı otomatik modlarda poz telafisi ile oynayarak kameranızı siz yönlendirirsiniz.

Manuel modda ise poz göstergesi (pozometre) size, yaptığınız ayarlara karşılık elde edeceğiniz fotoğrafın aydınlık durumunu anlatır; ışık durumuna göre sürekli oynar, hareket eder ve böylece kameranız sizi yönlendirir.

Dolayısıyla şunu söyleyebiliriz: Yarı otomatik modlarda poz telafisi işlevi gören gösterge sabittir; Manuel (M) modda ise bu gösterge hareketli pozometre görevi üstlenir, artık yaptığımız ayarlara göre elde edeceğimiz pozlama durumunu gösterir hale gelir.

Özet

Poz veya pozlama telafisi nedir? — Pozlama telafisi, poz göstergesinin (pozometrenin) az veya fazla pozlama yaptığı (istediğimiz fotoğrafı veremediği) durumlarda doğru pozlama değerine ulaşmak için kullanılan düzeltme işlemidir.

Pozlama telafisi nereden yapılır? — Kameramızın kendi ölçümlerinin sonucunda verdiği pozlama değerinin dışında, istediğimiz farklı bir pozlamayı yapabilmemiz için kameralarımızda bir poz göstergesi yer alır. Pozlama göstergesi üzerinde eksi (–) ve artı (+) yönde durakları işaret eden çizgiler bulunur.

Yarı otomatik modlarda biz kameramıza istediğimiz pozlamayı anlatırız; manuel modda ise yaptığımız ayarlara karşılık nasıl bir pozlama elde edeceğimizi kameramız bize anlatır.

BakiKaracay.com

Pozlama göstergesi (pozometre) nasıl çalışır? — Pozlama göstergesinde varsayılan olarak pozlama değeri “0” (sıfır) üzerinde bulunur. Pozlama telafisi yapmak demek, pozlama göstergesindeki ibreyi eksi (–) veya artı (+) yönde ilerletmektir. Bu gösterge yarı otomatik modlarda (Av/A, Tv/S ve P) “poz telafisi”, manuel modda (M) ise “pozometre” görevi üstlenir.

Yarı otomatik modlarda + veya – yönde poz telafisi yaparak kameramızı yönlendirebilir, pozlama üçgenine dokunmadan fotoğraflarımızın daha aydınlık veya karanlık çıkmasını sağlayabiliriz. Poz düzeltmesi (telafisi) sayesinde fotoğrafımıza, aydınlık veya karanlık tondaki bir konunun poz değerlerini ölçerken pozometrenin öngördüğünden (işaret ettiğinden) daha fazla veya daha az ışık verilmesini sağlayabiliriz.

Pratik yaptıkça bu konuda tecrübe kazanabilir, hatta gözünüzü vizörden ayırmadan tüm bu ayarları değiştirebilir ve kolayca takip edebilir hale gelebilirsiniz.

Yeni bir yazıda görüşünceye dek, “fotoğraf çekmeye devam edin”!

—Bu yazıyı yararlı bulduysanız, daha çok fotoğrafseverin yararlanması için aşağıdaki ikonları kullanarak paylaşabilirsiniz.