Türkçe Yazım Kuralları — Nasıl Yazılır Diye Merak Ettiklerimiz

Bir blog yazısı veya makale yazarken ya da bir belge hazırlarken “nasıl yazılır?” diye merak edip, şüpheye düştüğümüz dil bilgisi ve yazım kurallarıyla hepimiz karşılaşabiliriz. Yalnızca bu tür yazılarda değil, sıradan bir mesaj yazarken, sosyal medyada bir içerik paylaşırken, açıkçası her zaman yazım kurallarına dikkat etmek ve özellikle kelimeleri doğru yazmak hepimizin bir sorumluluğu.

Hata yapmak istemediğimiz ancak sık sık şüpheye düştüğümüz dil bilgisi ve yazım kurallarından önemli bazılarını bu yazıda bir araya toplamaya başladım.

Aşağıdaki içerikte yer alan başlıklarda gördüğünüz, diğer sözcüklerin önüne veya ardına gelen, şey, bir, her, ki, mi, de, baş, art, alt, üst, sever gibi sözcükler yanı sıra sayılar, tarihler, saatler ve yönlerin nasıl yazıldığı konusunda aradığınız bilgileri bu yazıda bulacaksınız.

Öğrenmenin en iyi yolu öğrendiklerini paylaşmaktır ilkesinden hareketle, zamanla bu sayfanın genişleyeceğini düşünüyorum ve yazma konusuyla ilgilenen birçoğumuz için yararlı olmasını umuyorum.

---

---

İçerik

Bu yazıda yer verilen sözcük ve konuları aşağıda sıraladım. Seçiminize tıklayarak doğrudan ilgili kısma gidebilirsiniz.

Sırasıyla bu sözcükleri ve ilgili kuralları örnekler eşliğinde görelim şimdi.

Birleşik ve Ayrı Sözcükler

Bazen ayrı, bazen birleşik yazıldığını gördüğümüz, şey, her, bir, ki, de, baş, art, alt, üst, sever gibi sözcüklerin yazımında hatalarla sık sık karşılaşıyoruz. Bu sözcüklerin hangi durumlarda ayrı, hangi sözcüklerde birleşik yazıldığını bu bölümde göreceğiz.

“Şey” sözcüğü nasıl yazılır?

— “Şey” sözcüğü daima ayrı yazılır, asla bitişik yazılmaz. Şey neden her zaman ayrı yazılır diye merak ediyorsanız işte yanıtı: “Şey”, “eşya” sözcüğünün tekil halidir. “Eşya” sözcüğü diğer sözcüklerle bitişik yazılmadığı gibi, “şey” sözcüğü de başka sözcüklerle bitişik yazılmaz. 

Örnekler:

• çok şey
• her şey
• bir şey

“Şey” öyle bir şeydir ki her şeyle ayrı yazılır.

“Bir” nasıl yazılır?

— “Bir” sözcüğü aşağıdaki belirsiz miktar belirten sözcüklerde bitişik yazılır.

• birçok
• birkaç
• birtakım
• biraz
• birdenbire
• hiçbir

— İstisnai olarak bitişik yazıldığı yukarıdaki durumlar dışında bir sözcüğü daima ayrı yazılır.

• bir anda
• bir ara geldi
• bir arada
• bir araya getir
• bir gün

“Her” nasıl yazılır?

— Her sözcüğü yalnızca şu üç sözcükte bitişik yazılır:

• herhalde
• herhangi
• herkes

Bu sözcükler dışında her sözcüğü daima ayrı yazılır.

“Ki” nasıl yazılır?

— Bağlaç olan “ki” daima ayrı yazılır. Ancak bağlaç olmasına rağmen kalıplaşarak bitişik yazılan “ki” de söz konusudur.

Bağlaç olmasına rağmen “ki’nin” kalıplaşarak bitişik yazıldığı sözcükler şunlardır:

• sanki
• belki
• çünkü
• oysaki
• mademki
• halbuki
• meğerki
• illaki

Bunlar dışında bağlaç olan “ki” daima ayrı yazılır.

Ayrı yazılması gereken ki ile bitişik yazılan ki’yi hemen ayırt etmenize yardımcı olacak kolay formülü Ki’nin Yazımı: Ayrı mı, Bitişik mi, Ne Zaman, Nasıl Yazılır? başlıklı yazımdan öğrenebilirsiniz.

“Mi” nasıl yazılır?

— Soru cümlelerinin sonuna gelen “mi” eki daima ayrı yazılır. Kendisinden önce gelen sözcüğün son harfi ünlü ise ünlü uyumunu sağlar.

Örnekler:

• Ahmet mi?
• Bugün mü?
• Gerçekten mi?
• Yeterli mi?
• Sorsak mı?

— Soru ekinden sonra gelen ekler (kişi/iyelik eki) değişim geçirmiş olarak soru ekine bitişik yazılır.

Örnekler:

• Geliyor musun?
• İster misin?
• Alabilir miyim?
• Gitmeyecek miyiz?
• İnecek miydiniz?
• Erzurumlu musunuz?

— Birleşik fiillerde “mi” soru eki iki sözcüğün arasına gelebilir.

Örnekler:

• Vaz mı geçtin?
• Ret mi etti?
• Kayıp mı oldu?

“De” nasıl yazılır?

— Bağlaç olan (dahi anlamına gelen) de / da her zaman ayrı yazılır.

Örnekler:

• sen de oku, o da okusun
• oraya da gideceğiz
• televizyona da çıktı
• biz de mi
• istese de, istemese de

Daima ayrı yazılması gereken de / da bağlacı ile bitişik yazılan bulunma durumu eki -de / -da konusunda asla sorun yaşamamanıza yardımcı olacak kolay formülü ‘De’ ve ‘Da’ Ne Zaman Ayrı, Ne Zaman Bitişik Yazılır? başlıklı yazımda okuyabilirsiniz.

“Sever” nasıl yazılır?

— “Sever” sözcüğü eklendiği tüm sözcüklere daima bitişik yazılır.

Örnekler:

• hayvansever
• vatansever
• doğasever
• sanatsever
• kayaksever

“Baş” nasıl yazılır?

— Baş sözcüğü aşağıdaki örneklerde daima bitişik yazılır.

• başbakan
• cumhurbaşkanı
• başhekim
• başmüfettiş
• başçavuş
• başvuru
• başucu
• başköşe
• başıboş
• başlı başına
• başörtü
• başrol
• başsağlığı
• başüstüne
• başvuru
• başyapıt
• başyazar
• başyazı

— Yukarıdakiler dışında “baş” sözcüğü ayrı yazılır.

Örnekler:

• başa baş
• baş ağrısı
• baş aşağı
• baş başa
• baş belası
• baş dönmesi
• baş etmek
• baş örtüsü
• baş tacı
• baş üstüne

“Art” nasıl yazılır?

— Art veya ard sözcüğü daima ayrı yazılır.

Örnekler:

• ardı ardına
• ardı sıra
• art arda
• art damak
• art niyet

“Alt” ve “üst” nasıl yazılır?

— “Alt” ve “üst” sözcükleri yer adı bildiriyorsa ayrı yazılır.

Örnekler:

• yer altı
• su altı
• böbrek üstü
• yer altı
• alt yapı
• alt yazı

— “Alt” ve “üst” sözcükleri yer adı bildirmiyorsa bitişik yazılır.

• akşamüstü
• olağanüstü
• bilinçaltı
• doğaüstü
• suçüstü
• kahvaltı (kahvealtı)

— Alt, üst, ana, ön, art, yan, iç, dış sözlerinin başa getirilmesiyle oluşturulan birleşik kelimeler ayrı yazılır:

• dış hat
• alt yazı
• yan etki
• üst kat
• ana dili
• ön söz
• iç tüzük

Dış, iç, sıra

Dış, iç, sıra sözlerinin sonra gelmesiyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır:

• çağ dışı
• kanun dışı
• olağan dışı
• yasa dışı
• yurt dışı
• hafta içi
• yurt içi
• ardı sıra
• peşi sıra
• yanı sıra

Dış, iç sözlerinin başta olduğu birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır:

• iç tüzük
• dış borç
• dış hat
• dış ilişkiler

Ön, arka, orta, yan, karşı

Ön, arka, yan, karşı çift sözlerinin başa getirilmesiyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır:

• ön yargı
• ön eleme
• arka plan
• yan etki
• yan ürün
• karşı görüş
• karşı oy
• orta nokta

Etmek / edilmek

Etmek, edilmek, olmak, olunmak yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik fiiller, ilk kelimesinde herhangi bir ses değişmesi, düşmesi veya türemesi olmadığı durumlarda ayrı yazılır:

• arz etmek
• alt etmek
• ilan etmek
• kabul edilmek
• not etmek
• söz etmek
• terk etmek
• var olmak
• yok etmek

Büyük küçük harf kullanımı

— İki ayrı sözcükten oluşan özel isimler dünyada tek olan bir şeye işaret ediyorsa her iki sözcük de büyük harfle başlar.

Örnekler:

• Ağrı Dağı
• Van Gölü
• Afrika Kıtası
• Kıbrıs Adası

— İki ayrı sözcükten oluşan isimler tür adına işaret ediyorsa ve dünyada tek değilse, ikinci sözcük küçük harfle başlar.

Örnekler

• Kale kapısı
• Hindistan cevizi
• İngiliz anahtarı
• Roma sikkesi

— Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar.

Örnekler:

• Venüs
• Jüpiter
• Güneş
• Dünya
• Ay

— Dünya, güneş, ay kelimeleri gezegen (ve yıldız) anlamı dışında kullanıldıklarında küçük harfle başlar.

Örnekler:

• dünyanın gözü önünde
• bir anda güneş açtı
• ayın on dördü gibi parlıyor

Bu konuda daha geniş bilgi için TDK’nin “Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler” başlıklı sayfasını inceleyebilirsiniz.

Kısaltmalar

— Kurum ve kuruluşların kısaltmaları daima büyük harfle yazılır.

T. C. dışındaki hiçbir kısaltmada araya veya sona nokta konmaz.

Örnekler:

• TBMM
• TSK
• TDK
• TÜBİTAK
• TL

— Element ve ölçü birimleri daima küçük harfle yazılır, sonuna nokta konmaz.

• kg
• km
• cm

Kesme işareti

— Özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır.

Örnekler:

• Türkiye’nin
• Avrupa’da
• İstanbul Boğazı’nın
• Orta Çağ’ın
• Halk Edebiyatı’na

— Sonunda nokta olmayan kısaltmalar ek alınca kesme işareti kullanılır.

Örnekler:

• TBMM’ye giden yol
• 2 cm’den daha kısa
• TL’nin değeri

— Kurum ve kuruluşların adlarına gelen ekler, kesme işaretiyle ayrılmaz. Bunun tek istisnası Avrupa Birliği’dir. Avrupa Birliği’nden başka hiçbir kuruluşun adı kesme işaretiyle ayrılmaz.

Örnekler:

• Ulusal Ajansın
• Kültür ve Turizm Bakanlığına
• Büyükşehir Belediyesine

— Özel adlara getirilen yapım ekleri, çokluk eki ve bunlardan sonra gelen diğer ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.

Örnekler:

• Türkçenin, Türkçede (‘Türk’ özel adından türetilen ‘Türkçe’ sözcüğüne getirilen -de/-da çekim eki de kesme işaretiyle ayrılmaz.)
• Türklük
• Türkçülük
• Türkçe
• Türkçenin
• Türklerin
• Müslümanlıkta
• Hristiyanlık
• Hollandalıdan
• Avrupalılık
• Avrupalılaşmak
• Adanalı
• Ayşeler

— Kesme işaretinin doğru kullanımı için daha geniş bilgiyi TDK’nin “Kesme İşareti” başlıklı sayfasını inceleyebilirsiniz.

Yönler ve arayönler nasıl yazılır?

— Yönler daima büyük harfle başlar.

• Doğu Avrupa
• Batı Anadolu
• Kuzey kutbu
• Güney yönünde

— Ara yönler isimden önceyse büyük harfle başlar.

Örnekler:

• Kuzeybatı Anadolu’ya
• Güneydoğu Avrupa’dan

— Ara yönler isimden sonraysa küçük harfle başlar.

Örnekler:

• Anadolu’nun kuzeybatısı
• Avrupa’nın güneydoğusu

Sayılar nasıl yazılır?

— Sayılar metin içerisinde yazıyla yazılır.

Örnekler:

• sekiz ay sonra
• bin yıllık tarihi
• üç farklı seçenek

— Birden fazla sözcükten oluşan sayılar ayrı yazılır.

Örnekler:

• Kırk sekiz saat
• Bin dokuz yüz kırk bir
• Bir yıl altı ay dokuz gün

— Parasal tutarlarda geçen sayılar belge üzerinde sonradan değişiklik yapılmasını önlemek amacıyla bitişik yazılır.

Örnekler:

1.500,50 TL (binbeşyüzTL, elliKr)

— Dört ve daha çok basamaklı sayılar üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve aralarına nokta konur.

Örnekler:

• Her gün 5.000 talep alıyor.
• Bu yıl 10.543.212 örnek sayıldı.

Not: İngilizcede çok basamaklı sayılarda aralara Türkçedeki gibi nokta değil, virgül konur. Karıştırılmasını önlemek için not etmekte yarar var.

— Dört veya daha çok basamaklı sayılarda geçen “bin, milyon, milyar” gibi sözcükler harfle yazılabilir.

Örnekler:

• 3 milyar 500 milyon kişi
• 2 bin 550 kitap
• 80 milyon 627 bin 384 kişi

— Sayılarda kesirler virgülle ayrılır.

Örnekler:

• 2,25
• 6,5
• 49,1

Not: İngilizcede sayılarda kesirler Türkçedeki gibi virgülle değil, nokta ile ayrılır. Öte yandan, yukarıda belirttiğim üzere İngilizcede çok basamaklı sayılarda aralara Türkçedeki gibi nokta değil, virgül konur. O nedenle, uluslararası yayınlarda çok basamaklı sayılarda aralara konan virgül ile kesirleri ayıran noktanın kullanımı Türkçedeki kuralın tam tersidir ve birbirine karıştırılmamalıdır.

— Sıra sayıları rakamla gösterilecekse yalnızca rakamdan sonra bir nokta konur.

Örnekler:

• 11. sıra
• 100. yıldönümü
• 40. kilometresinde
• 21. yüzyıl

— Sıra sayıları rakamdan sonra kesme işareti konularak derece gösteren ek yazılabilir. Sıra sayıları ekle gösterildiklerinde rakamdan sonra yalnızca kesme işareti ve ek yazılır, ayrıca nokta konmaz.

Örnekler:

• 20’nci
• 100’üncü
• 11’inci

— Üleştirme sayıları asla rakamla yazılmaz.

Örnekler:

• beşer
• onar
• altışar

5’er, 10’ar, 6’şar gibi yazımlar yanlıştır.

Tarihler nasıl yazılır?

— Belirli bir günü veya ayı ifade ettiğinde ay ve gün adı büyük harfle başlar.

• 1 Eylül 2019 Pazar günü.
• 29 Ekim 1923’te kuruldu.
• 12 Mart’ta kurtuluş şenlikleri yapıldı.
• 1919 Mayıs’ı

— Günlerden bir günü ifade ettiğinde küçük harfle başlar. Yanında rakam bulunmayan ay ve gün adları küçük harfle yazılır.

• bu yıl temmuz ayı
• her pazartesi sabahı
• belki de ocakta gideriz
• her cuma semt pazarında
• gelecek ayın ilk çarşambası

Saatler nasıl yazılır?

Saat, tutar, ölçü, istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kullanılır.

— Saatlerin yazımında saat ile dakika arasına nokta konur.

Örnekler:

• 21.15
• 11.50

— Saatlerin ardına gelen ek kesme işareti ile ayrılır ve okunuşa uyar.

• saat 17.30’da mesai bitiyor
• 8.30’da başlar
• 22.45’te biter

— Saat ve dakikalar metin içinde yazıyla da yazılabilir.

Örnekler:

• saat bire on kala
• dokuzu beş geçe
• beş buçukta

Yumuşak g

İngilizce orijinli şu sözcüklerde g yerine ğ kullanılmaz.

Örnekler:

• program
• öge
• dogmatik
• pragmatik

Şu sözcüklerde ğ kullanılır:

• coğrafya
• fotoğraf
• topoğrafya

Araya giren ünlü harf

— İlk iki sesi ünsüz olan sözcüklerden yalnızca üçünde araya ünlü girer. Bu üçü dışındakilerde araya ünlü girmez. Bunlar:

• tıraş
• kılavuz
• kulüp

Ayrı yazılan sözcükler

Sıkça bitişik olarak yanlış yazıldığına rastladığımız ancak ayrı yazılması gereken bazı sözcükler ve doğru kullanımları:

Yanlış yazılan sözcükler

Sıkça yanlış yazıldığına rastladığımız bazı sözcükler ve doğru yazımları:

---

Bu yazı güncellendikçe içeriğin genişleyeceğini umuyorum. Katkıda bulunmak isterseniz, aşağıdaki yorum kutucuklarında paylaşabilirsiniz.

Tekrar görüşünceye dek, “öğrenmeye devam edin”!