Ki’nin Yazımı: Ayrı mı, Bitişik mi, Ne Zaman, Nasıl Yazılır?

Ki’nin yazımı, Türkçe yazım kuralları içerisinde çokça hata yapılan konulardan biri. Ki nasıl yazılır; ayrı mı, bitişik mi? Google’da yanıtı sıkça aranan sorulardan biri de bu! Bu iki harfin birçok kişiyi ikilemde bıraktığına özellikle sosyal medya sayesinde sıkça tanık oluyoruz. Oysa, ki’nin nasıl yazıldığının kolay yolunu iki dakikada öğrenmeniz ve yaşam boyu ‘ki’nin yazımı’ konusunda hata yapmaktan kurtulmanız mümkün.

Bunun için, ‘De’ ve ‘Da’ Ne Zaman Ayrı, Ne Zaman Bitişik Yazılır? başlıklı yazımda ‘de’ ve ‘da’ için önerdiğim formül gibi ‘ki’nin yazımı konusunda da kafa karışıklığını ortadan kaldıracak kolay bir formül var.

Bu yazıda ‘ki’ bağlacını nasıl hatasız kullanacağınızın kolay formülünü örneklerle birlikte göstereceğim. Yazım kuralları ile ilgili bu tür kolay yolları bilir ve siz de çevrenizle paylaşırsanız, yanlış yazımların sanki doğruymuş gibi kabullenilmesinin veya yanlışların günden güne yerleşmeye başlamasının önüne geçmiş oluruz (siz de sevdiklerinize iletin :).

Ki’nin ayrı mı bitişik mi yazılacağını nasıl anlarız?

Ki’nin yazımı / nasıl yazılacağı konusunda tereddüte düştüğünüzde veya burada ‘ki’ bitişik mi yazılır, yoksa ayrı mı yazılır diye sorduğunuzda çok net bir yanıtı var. Şimdi aktaracağım kolay yöntemi bir kez öğrendiğinizde, kalan yaşamınız boyunca ‘ki’nin yazımı konusunda hata yapmaktan kurtulacaksınız. Yöntem basit:

Ki ne zaman bitişik yazılır?

Ki’yi doğru yazdığınızdan emin olmanın en kolay yolu sağlamasını yapmaktır.

Sonunda ‘ki’ olan (ki’nin bitişik yazıldığı) sözcüğe ‘-ler’ eki getirdiğinizde, yani çoğul yaptığınızda sözcüğün anlamı bozulmaz. Bunun için ‘ki’yi ‘kiler’ olarak değiştirin ve cümleyi tekrar okuyun. Eğer cümle anlamsız hale gelmiyorsa, ‘ki’ bitişik yazılır.

Anlamsız hale gelmediğinden emin olmak için isterseniz o sözcüğü çoğul haliyle başka bir cümle içinde kullanın.

Örnekler:

• Kitaptaki → Kitaptakiler.
• Benimki nerede? → Benimkiler nerede?

Bu örneklerin her ikisinde de ‘ki’ yerine ‘kiler’ dediğimizde anlam bozulmadı. O halde bu sözcüklerle ki’nin bitişik yazılması doğru.

---

---

Ki ne zaman ayrı yazılır?

Oysa ayrı yazılan ‘ki’ bağlacına ‘-ler’ eklerseniz, anlamın bozulduğunu göreceksiniz.

Örnekler:

• Yeter ki → Yeter kiler.
• Duydum ki unutmuşsun. → Duydum kiler unutmuşsun.

Bu örneklerde ‘ki’ yerine ‘kiler’ dediğimizde anlam bozulduğuna göre ‘ki’ ayrı yazılmalı.

‘Ki’ ayrı mı yazılır birleşik mi diye ikilem içinde kaldığınızda bu basit formül size her zaman doğru yolu gösterecektir.

Söylenişindeki vurguya dikkat

Ayrı yazılan ki’yi tanımanın bir diğer yolu, söylenişinde yaptığımız vurgudur. Aşağıdaki örnek cümleleri sesli okur ve bağlaç olan, yani ayrı yazılan ‘ki’nin söylenişine dikkat ederseniz daha vurgulu olduğunu görürsünüz.

Örnekler:

“O kadar yakından bakıyor ki gözleri bozulacak.”

“Bana söylemedi ki haberim olsun!”

Bunlardaki vurguyu, “seninki bende” veya “bahçedeki çiçekler” gibi ki’nin bitişik yazıldığı örneklerin söylenişiyle karşılaştırdığınızda farkı hemen fark edebilirsiniz.

Bağlaç olan ki ve ek olan -ki

Ki önündeki sözcüğe neye göre bitişik yazılır, neye göre ayrı yazılır? Şimdi bu sorunun yanıtını görelim.

• Ayrı yazılan ‘ki’, bağlaç olan ki’dir ve daima ayrı yazılır.

“Ne yazık ki”, “demek ki”, “kaldı ki”, “kabul edelim ki” vb. örneklerde olduğu gibi. “Geçmiş zaman olur ki hayali cihan değer” gibi.

• Öte yandan, ek olan ‘-ki’ bitişik yazılır.

“Yazıdaki”, “dışındaki”, dünyadaki”, “sonundaki” vb. örneklerde olduğu gibi.

Ki bağlacı neden ayrı yazılır?

Ki bağlacı neden ayrı yazılır diye merak ediyor olabilirsiniz.

Bu sorunun yanıtı çok net: Çünkü, ayrı yazılan ‘ki’ bir sözcüktür. Tıpkı ‘git’, ‘gel’, ‘yaz’, ‘oku’ ve diğer sözcükler gibi. İsim veya fiil veya zarf değil, bağlaç; ama sözcük.

Bağlaçların ne tür sözcükler olduğuna birkaç cümleyle değinelim.

Bağlaçlar iki cümleyi birbirine bağlayarak tek cümle yapmamıza yardımcı olan sözcüklerdir. Örneğin, “ve” bir bağlaçtır; “ile” de bir bağlaçtır. “Ancak, fakat, eğer, şayet, madem, hatta, yine” vb. sözcükler bağlaçlara diğer örneklerdir.

Sözcükler her zaman ayrı yazılır. Bağlaçlar da birer sözcük oldukları için, tek başlarına bir anlamları olmasa da ayrı yazılırlar.

Bitişik yazılan -ki eki

Ek olan ‘-ki’, adından da anlaşıldığı üzere sözcükler arasında ilgi kurmaya, aidiyet belirtmeye ve nitelemeye yarar. Bazen de bir ismin yerini tutar. Türkçede ekler daima bitişik yazılır. Bir ek olduğu için ‘-ki’ ilgi eki de her zaman önündeki sözcüğe bitişik yazılır. Bağlaç olmayan ‘-ki’ eki iki cümleyi bağlama görevi üstlenmez, dolayısıyla bitişik yazılması gerekir.

Ki’nin yazımı ile ilgili birkaç ipucu

—Yaygın kullanılan birkaç sözcükte ‘-ki’ bağlacı kalıplaşmış olduğu için bitişik yazılır. Bu sözcükler şunlardır:

• belki
• çünkü
• hâlbuki
• mademki
• meğerki
• oysaki
• sanki

Bu örnekler­ içerisindeki ‘çünkü’ sözcüğünde ek aynı zamanda küçük ünlü uyumuna uymuştur.

—Bir eylemden sonra gelen ‘ki’ bağlaçtır, o nedenle ayrı yazılır.

“Baktık ki, anladık ki, yazmış ki, dedi ki, gitmedi ki, bakmıyor ki” örneklerinde olduğu gibi.

—Kendisinden önce ‘-ta (-te, -da, -de)’ eki varsa genellikle bitişik yazılır.

“Dünyadaki, sokaktaki, ekrandaki, kutudaki” örneklerinde olduğu gibi.

—Şüphe ve pekiştirme göreviyle kullanılan ki sözü de ayrı yazılır. “Paramız kaldı mı ki?”, “Öyle çok susamıştı ki” örneklerinde olduğu gibi.

Diğer bazı sözcüklerin ayrı mı, bitişik mi yazıldığını merak ediyorsanız Ayrı mı, Bitişik mi? Nasıl Yazılır? Hangisi Doğru? başlıklı yazımı okuyabilirsiniz.

Daha geniş bilgi için Türk Dil Kurumu web sitesini ziyaret edebilirsiniz.

Tekrar görüşünceye dek, “öğrenmeye devam edin”!