Fotoğrafta İlgi Merkezi ve Anlamlı Kompozisyon Oluşturma

Fotoğrafçılık serüvenine yeni başlayanların sürekli işitmekten ve okumaktan kaçamadıkları bir terimdir kompozisyon. Tanımı ne olursa olsun, kompozisyon sonuçta görsel beğeniyi belirleyen en önemli unsurdur. Teknik açıdan süper fotoğraflanmış güzel bir konu da olsa eğer ilgi çekmiyorsa, büyük ihtimalle kompozisyondan kaybediyordur.

Diğer sanat dallarında olduğu gibi, iyi fotoğraf için de temel bir takım bilgilere sahip olmak zorunludur. Fotoğrafı yalnızca bir belgeleme aracı olarak değil, özellikle sanat boyutuyla da uygulamak isteyenlerin bu bilgileri göz ardı etmemesi gerekir.

Bu yazıda daha anlamlı ve güzel fotoğraflar oluşturmak için kompozisyonda ilgi merkezi konusunu etraflıca göreceğiz.

Konu başlıkları

Bu yazıda göreceğimiz konular şunlar:

• İyi kompozisyonun amacı
• Fotoğrafta ilgi merkezi
• İlgi merkezinin özellikleri ve önemi
• İlgi merkezi fotoğrafa nasıl yerleştirilmeli?
• Etkili bir ilgi merkezi için 7 yöntem
  • Öne çıkarın
  • Netlik verin
  • Bulanık bölgeler bırakın
  • Büyüklük verin
  • Renk kontrastı oluşturun
  • Şekil kontrastı oluşturun
  • Küçültün
• Son söz

Sırayla okuyabilir veya istediğiniz başlığa tıklayarak hemen gidebilirsiniz.

İyi kompozisyonun amacı

Fotoğrafta temelde bir anlatım yöntemidir; bir anlık görüntüyle bir öyküyü anlatabiliriz. İyi kompozisyonun amacı bir anlam ve güzellik yaratmaktır. Anlamı, görüntünün bize ilettiği gerisindeki hikâye anlatır.

Beynimizin güzellik ve anlam verme algısına göre fotoğrafımızın çerçevesine yerleştireceğimiz görüntüleri düzenlemeyi öğrenebiliriz. Zira fotoğrafta kompozisyonun öğrenilebilir ve öğretilebilir ilke ve esasları söz konusudur. Bu kurallar genellikle diğer görsel sanat dallarında da bilinen ve uygulanan kurallardır.

Bunlardan birini şimdi çok basit ve yalın bir örnek üzerinde görelim. Önce yukarıdaki ardından alttaki iki fotoğrafa bakın ve şu sorunun yanıtını arayın:

Alttaki neden anlamlı, iş yapar bir fotoğraf iken üstteki iş yapmaz bir fotoğraf?

Yanıt, ilgi merkezi.

Alttaki fotoğrafta aynı karla kaplı yamaç görüntüsü üzerinde bir kayakçı görüyoruz. Varlığı hemen dikkatlerimizi çekiyor, fotoğrafı tekdüzelikten kurtarıyor ve fotoğrafın bütününe bir anlam katıyor. Görüntümüzün şimdi daha anlamlı ve kayakçı izleyiciye fotoğrafın gerisindeki hikâyeyi gösteriyor. Kayakçının görüntüdeki varlığı, karlı yamaçlar hakkında izleyicinin bir fikrinin oluşmasına ve bir şeyler hissetmesine neden oluyor. İşte o kayakçı fotoğrafta bir ilgi merkezi oluşturuyor.

Fotoğrafta ilgi merkezi

Fotoğrafta kompozisyonun en önemli unsurlarından biri ilgi merkezidir. İlgi merkezi, fotoğrafın tamamına bir anlam kazandırır. Buradaki örneklerde olduğu gibi, fotoğrafta ilgi merkezi bir sporcu da olabilir, mimari bir yapı, bir tekne, bir kuş veya başka herhangi bir şey de olabilir.

İnsan gözü bir fotoğrafa baktığında üzerinde duracağı bir ilgi merkezi arar. Çünkü ondaki anlatımı algılamak ve ondan bir anlam çıkarmak ister. Eğer fotoğrafımızda dikkat çeken belirgin bir unsur yoksa izleyici bir an için fotoğrafımıza bakar fakat üzerinde durmaz. O nedenle fotoğrafta bir ilgi merkezi oluşturmak ve bunu kullanmayı bilmek önemlidir.

Bazı sanatçıların fotoğraflarını incelediğinizde, ilgi merkezine sahip olmayan fotoğraflar çekmediklerine tanık olabilirsiniz. Fotoğrafın anlatım dilini kullanırlar. Çektikleri fotoğrafla neyi, nasıl anlatacaklarını bilir, konuya bir ana fikir çerçevesinde yaklaşırlar. İlgi merkezini öne çıkarırken anlatımlarına yarar sağlamayan ögeleri çerçeve dışında bırakır, kompozisyona dâhil etmezler. Böylece ana konuyu ve hikayesini anlatan ilgi merkezi, izleyen gözün fotoğrafa girmesini sağlar.

Öte yandan ilgi merkezi zayıf veya ilgi merkezi olmayan fotoğraflarda konu yeterince güçlü vurgulanmamıştır ve bir hikaye anlatılmaya çalışılmamıştır. 

İlgi merkezinin özellikleri ve önemi

İlgi merkezi, fotoğrafta güçlü bir kompozisyon oluşturmanın temel araçlarından biridir. Bir fotoğrafı diğerlerinden, hatta benzerlerinden farklı kılan unsur, çoğu zaman ondaki ilgi merkezidir. İlgi merkezi, adından da anlaşılacağı üzere izleyicinin gözüne çarpan ve dikkatini çeken kısmıdır. Ancak daha da önemlisi ilgi merkezi fotoğrafa anlam katan ve gerisindeki hikayenin anlaşılmasına yarayan ögedir.

Bu yazının kapak görseline dikkat ettiyseniz, ağaçlar arasındaki boş yol kendi başına da zaten güzel bir görüntü iken, yol üzerine konmuş bavul ve çiçek sepeti hemen ilgimizi çekmeyi başarıyor ve fotoğrafa müthiş bir anlam zenginliği katıyor. Fotoğrafı güzelleştiriyor ve onu özel bir hale getiriyor. Görüntüdeki bu öge, güçlü bir yolculuk hikayesi anlatmakla kalmıyor, heyecan ve merak uyandırıyor. Belki hüzünlü bir veda, belki zor bir ayrılık, belki de bir kavuşmanın öncesi, kim bilir.

İlgi merkezi, fotoğrafı sadece bir görsel kayıt olmanın ötesine taşır. Fotoğraf üzerinde izleyicinin bakışının amaçsızca gezinmesini önler. Fotoğrafta neyin görülmesi istendiği konusundaki belirsizliği ortadan kaldırır. İlgi merkezi, dikkatlerin konu üzerinde toplanmasını sağlayarak fotoğrafın ifade gücünü artırır. Görüntünün bir bütün olarak anlamını güçlendirir, yorumlanmasını mümkün kılar. İzleyen gözün fotoğrafa girmesini ve anlatılmaya çalışılan hikayeyi fark etmesini sağlar.

İlgi merkezi, kompozisyonda diğerlerine göre ölçü, değer, renk, doku, ışık ve anlam bakımından öne çıkan, fotoğrafın geneline üstünlük sağlayan ögedir. Fotoğrafa baktığımızda en güçlü şekilde gördüğümüz, dikkatlerimizi fotoğrafa çeviren ögedir. Görüntünün tekdüzeliğini ortadan kaldıran bu öge, fotoğrafın bir anlamda temel yapı taşıdır. Fotoğrafta merak ve heyecan uyandıran kısımdır. Neye odaklanmamız gerektiği konusunda dikkatimizi yönlendirir. İlgi merkezi, fotoğraf çerçevemiz içerisinde bakışımızın çekildiği ve durduğu, bizi düşünmeye sevk eden adeta bir mola noktasıdır. Gezinen gözümüzün takıldığı ve bakakaldığı yerdir.

İlgi merkezi fotoğrafa nasıl yerleştirilmeli?

İlgi merkezi, çoğu zaman bir fotoğrafın başlangıç noktasıdır ve fotoğrafçıyı harekete geçiren ana ögedir. Ancak bazı zamanlarda fotoğraflamak istediğimiz sahne güzel de olsa görüntünün tekdüzeliğini kırmak, fotoğrafa duygu ve derinlik katmak amacıyla ilgi merkezi olabilecek konular aramak gerekebilir.

Bununla birlikte, bir ilgi merkezi belirlemek, kompozisyonun gücünü artırmak için her zaman tek başına yeterli olmayabilir. O nedenle ilgi merkezinin fotoğraf karesine yerleşimi büyük önem taşır.

İlgi merkezinin ön plana çıkarılması ve belirgin bir yapıya sahip olması için özellikle arka plandan ayrıştırılması sağlanmalıdır. Konuya destek verecek başka unsurlar varsa bunlar dikkati dağıtmayacak şekilde daha zayıf değerlere sahip olmalıdır.

İlgi merkezinin, kadrajın tam ortasına yerleştirilmesi gerekmez. Bu genel olarak yeni başlayanların fotoğraf çekerken yaptığı önemli bir hatadır. İlgi merkezinin çerçeveyi ortaladığı fotoğraflar daha az hareketli ve çok daha az dikkat çekici olurlar. Bunun önüne geçmek için, üçte bir kuralı en etkin çıkış yoludur. Diğer adıyla altın noktalar iyi bir kompozisyonda ilgi merkezinin yerleşeceği en doğru yerleri gösterirler. Üçte bir (1/3) kuralını nasıl uygulayabileceğinizi “Üçte Bir Kuralı: Fotoğrafta Süper Bir Kompozisyon Tekniği” başlıklı yazımda okuyabilirsiniz. 

Etkili bir ilgi merkezi için 7 yöntem

Bir fotoğraftaki ilgi (veya odak) merkezi çok çeşitli şekillerde olabilir. Bu bir insan veya başka bir canlı da olabilir, büyük bir dağ veya küçük bir eşya da. Ne olduğu önemli değildir ama bazı yöntemleri uygulayarak ilgi merkezinin gücünü artırabiliriz.

Öne çıkarın

İlgi merkezini fotoğraf karesinde belirgin bir pozisyona yerleştirmeye çalışın. Üçte bir kuralı yanı sıra, yönlendiren çizgiler, perspektif, simetri gibi farklı tekniklerden yararlanabilirsiniz. Ayrıca ışık, fotoğrafta konunun öne çıkarılmasında etkili bir rol oynar.

Netlik verin

Bir görüntüdeki en net bölge izleyicinin en çok ve en önce dikkatini çeken bölgedir. Fotoğrafta ilgi merkezi yaratmanın etkili bir yolu, net alan derinliği dar fotoğraflar çekmektir. Bu sayede görüntüdeki ögelerin geri kalanını, yani konumuzun ön ve arka planını bulanık hale getirebilir ve dikkatlerin net olan ilgi merkezine çekilmesini sağlayabiliriz. Alan derinliğini nasıl oluşturacağınızı “Fotoğrafta Net Alan Derinliğini Belirleyen 3 Unsur” başlıklı yazımdan hemen öğrenebilirsiniz.

Büyüklük verin

Her zaman etkili bir yöntem olmasa da fotoğrafımızdaki ilgi merkezini öne çıkarmak için büyük göstermek bazı zamanlarda işe yarar.

Bulanık bölgeler bırakın

Eğer enstantane hızını belirli düzeyde yavaşlatarak çekim yapabilirseniz, objenizin net ve sabit fakat çevresindeki hareket halindeki nesnelerin bulanık çıktığı çok etkili fotoğraflar çekebilirsiniz.

Renk kontrastı oluşturun

Zıtlık / kontrast kullanılarak güçlü bir ilgi merkezi oluşturulabilir. Fotoğrafta boyut, renk ve şekil açısından zıtlıklar oluşturabiliriz. İlgi merkezi olacak objemizin rengi ile çevresindeki arka plandaki renklerle kontrast oluşturması onu ön plana çıkaracaktır.

Şekil kontrastı oluşturun

Şekil olarak kontrast oluşturan yapılar ve dokular kullanmak da fotoğrafta ilgi merkezini öne çıkaracaktır. Özellikle objemizin çevresindeki ritm dediğimiz tekrarlanan şekiller ve dokular bunda çok etkilidir.

Küçültün

En az ile çok şey anlatmanın yöntemini kullanan minimalist fotoğraflar ile güçlü ilgi merkezi oluşturabiliriz. Ancak bu yöntemin yalnızca sadelik ve nesnelliğin ön plana çıktığı, negatif alan denen boşluğa sahip görüntülerle mümkün olduğu unutulmamalıdır.

Son söz

İlgi merkezi, kompozisyon konusunda öğrenebileceğimiz birçok konudan yalnızca biri. Daha iyi fotoğraflar çekmek için bu şekilde öğrenmemiz ve uygulamamız gereken temel kompozisyon kurallarının varlığını şimdi daha iyi biliyoruz.

Bazı fotoğrafçılar kompozisyon kurallarının öğrenilmesine gerek olmadığını, herkesin kamerasını doğrultup istediği gibi fotoğraf çekebileceğini savunurken, bazı fotoğrafçılar da belli kurallara uyulması gerekliliğinden söz ederler. Kuralların işleyip işlemediğini kendiniz uyguladıkça görebilirsiniz, ancak unutmayalım ki kuralların çoğu sadece yol göstericidir ve sıkı sıkıya uyulması gerekmeyebilir.

Gelecek sefer fotoğraf çekerken deklanşöre basmadan önce şu soruyu hatırlayın ve kendinize sorun: Bu fotoğraf karesinde bir ilgi merkezi var mı? Fotoğrafımla izleyicinin dikkatini neye çekmek istiyorum?

Yeni yazılarda görüşünceye dek, “fotoğraf çekmeye devam edin”!

—Katkı ve yorumlarınızı aşağıdaki kutucuklarda paylaşabilirsiniz.