Fotoğraf gözümüzü ve kompozisyon oluşturma yeteneğimizi nasıl geliştirebiliriz? Bu kapsamlı sorunun aslında çok kısa bir yanıtı var: “Öğrenerek.” Beynimizin anlam verme algısına göre belirli ilkeleri takip ederek, fotoğrafımızın çerçevesine yerleştireceğimiz görsel elemanların “anlamlı ve göze hoş gelen, duyguları güçlü bir şekilde verecek şekilde” düzenlenmesini öğrenebiliriz.
Temel fotoğrafçılık konusunda öğrenmenin önemini vurguladığım şu paragrafı burada yineleyerek başlamak istiyorum:
Uzun zamanlardan beri fotoğraf çekmesine rağmen hiçbir ilerleme kaydedemeyen birçok fotoğrafçıyı izlediğinizde, kompozisyon konusunu gerçekte henüz anlamamış olduklarını fark edersiniz. Çünkü kimse bu bilgilere doğuştan sahip olmaz. Bir müzisyen nasıl dünyaya geldikten sonra müziğin notalarını ve kurallarını öğrenmek zorundaysa, iyi bir fotoğrafçı olabilmek için de fotoğrafçılığın kurallarını öğrenmek gereklidir.
— BakiKaracay.com
Kameramız pozlama, netleme gibi teknik açıdan her konuda bize yardımcı olabilir ancak sıra kompozisyona gelince iş tamamen bizim bilgimize, gözümüze ve hayal gücümüze kalmıştır. Bunun için görme sanatı ve kompozisyonda ustalaşmayı öğrenmemiz gerekir.
Yukarıdaki paragrafı alıntıladığım, Her Fotoğrafçının Bilmesi Gereken Kompozisyonun Temel Sırrı başlıklı yazımda bu konuda dikkate değer bilgiler aktarıyorum. Ona daha sonra geleceğiz ancak eğer isterseniz, bu yazıdan sonra göz atıp bundan sonraki konuları o bilgiler ışığında daha etkili değerlendirebilirsiniz.
Fotoğrafta kompozisyon yeteneğimizi geliştirmek için ille de gelişmiş pahalı fotoğraf makineleri veya ekipmanlara ihtiyacımız yok. Akıllı telefonumuz veya kompakt bir kamera ile de çarpıcı kompozisyonlar oluşturabiliriz. Bütün mesele kompozisyon konusunda farkındalığımızı güçlendirebilmek ve yaratıcılığımızı harekete geçirebilmekte.
Kompozisyon oluşturma yeteneğini geliştirmenin 5 adımı
Fotoğraf, bilindiği üzere, görsel sanatların bir dalıdır. Bir iletişim ve anlatım aracı olmanın ötesinde, fotoğraf, bir yetenek geliştirme, algısal duyarlık kazanma, bilme, anlama, bir estetik değer ve yaratıcılık aracıdır da.
Fotoğrafta kompozisyon yeteneğimizi geliştirmenin temelde beş önemli adımı söz konusudur. Belirli bir disiplinle bunlar geliştirilebileceği gibi birindeki gelişim diğerlerini de destekler. Bu beş adım aynı zamanda bu yazıda göreceğimiz konuları ve fotoğrafçılık serüvenimizde geçeceğimiz aşamaları ifade emektedir.
- Eğitim ile teknik ve pratik bilgileri edinme
- Görsel hafızayı zenginleştirme
- Duygu ve hayal gücünü geliştirme
- Belirli ana fikirler seçerek ustalaşmaya çalışma
- Kendi tarzımızı bulmaya çalışma
Bu konuların ayrıntılarına geçmeden önce, kompozisyonu öğrenmenin kazanımlarından kısaca bahsedelim.
Kompozisyonu öğrenmek bize ne kazandırır?
Gelişim için atılması gereken ilk adım, öğrenmektir. Bunun en etkin yolu da eğitim almaktır. Eğitimden amaç, sahip olduğumuz yetilerin geliştirilmesi ve yeteneğe dönüştürülmesidir.
Fotoğraflamak istediğimiz sahnedeki ögelerin çerçeve içerisine tutarlı ve uyumlu (ahenkli) şekilde yerleşimini düzenleme işlemine fotoğrafta kompozisyon oluşturma diyoruz.
Kompozisyonu öğrenmek, görsel eğitim almak olarak nitelenebilir. Görsel eğitimi, yaşantılar aracılığı ile kişide kendi isteğiyle sanatsal davranışlar geliştirme süreci olarak tanımlayabiliriz. Bu da iki tür beceriyi geliştirmemizde yardımcı olur:
- Görsel keskinlik —çevremizdeki çok yönlü mesajları ve bilgiyi hızla ve açık bir şekilde görebilme yeteneği.
- Görsel ifade —fark ettiğimiz görsel mesajları gösterebilme, aktarabilme yeteneği. Duyguyu anlatım gücü.
Görsel keskinlik, algılamamızla; görsel ifade ise aktarımımız ve iletimimizle ilgilidir. Bunlar, görsel okuryazarlık ve estetik karar verme becerimizi güçlendirir. Buradan çıkan sonuca dikkatinizi çekmek isterim:
Çevremizdeki bir mesajı ve bilgiyi görebilme yeteneği, işin yalnızca bir yanıdır. Birçok insanda böyle bir yetenek güçlü olabilir. Ancak, etkili fotoğraflar için, görebilme yeteneği ile birlikte, işin diğer yanı olan, fark ettiğimiz o mesajı gösterebilme, aktarabilme yeteneğimizi de geliştirmemiz gerekir.
Görsel eğitimi başarmak için her ikisi de bilinçli olarak geliştirilmelidir. Böylece, hem fotoğraflamak için uygun konu ve sahneleri hemen görebilir ve hem de o konu ve sahneyi fotoğrafla başkalarına anlatabilmek, aktarabilmek için nasıl fotoğraflayacağımızı bilebiliriz.
Eğer bu iki yönden biri zayıfsa, tam olarak amacımıza ulaşamayız. Görsel eğitim bu zayıflıkları güçlendirmemize yardımcı olur. Görsel eğitim, çevremizle ilgili gözlemlerimizi, izlenimlerimizi, duygu ve düşüncelerimizi özgürce ifade edebilme yeteneği kazandırır.
Şimdi böyle bir öğrenme sürecinin bileşenlerine göz atalım.
1. adım
Teknik ve pratik bilgileri edinmek
Görsel eğitim sayesinde, fotoğraf için çevremize nasıl bakmamız ve neyi görmemiz gerektiğini anlama ve hissetme konusunda çaba göstermeye başlarız. Bu çaba sayesinde, daha önce her gün bakarak geçtiğimiz yerlerde artık yeni şeyleri görmemiz mümkün olur.
Daha önce fark etmediğimiz şeylerle karşılaşmamız, orada hissettiğimiz duyguları anlatabilmenin etkin yollarını arayışımızı başlatır. Bu çaba bizi görsel analiz yapabilmeye götürür.
Görsel analiz
Görsel analiz, çevremize karşı daha farklı bir ilgi duymamıza, onu daha duyarlı biçimde gözlemlememize, his ve hayal gücümüzü de harekete geçirerek yorumlamamıza olanak sağlar. Bu da gözlemlerimizi, duygu ve düşüncelerimizi, sözcükler yerine fotoğrafla anlatabilmemize yardımcı olur.
“Böyle bir eğitim almadan da güzel fotoğraflar çekemez miyim?” sorusu gelebilir aklınıza. Elbette çekebilirsiniz; ancak bunları öğrenmeniz halinde neler yapabileceğinizi ve gerçek kapasitenizi asla bilemezsiniz.
2. adım
Görsel hafızayı zenginleştirmek
Kompozisyon konusunu öğrenmekle, algılama ve ayrıntıyı fark etme yeteneğimiz güçlenir ve bu da hayal gücümüzün geliştirilmesini mümkün kılar.
Fotografik bir göze sahip olmak, görme duyarlılığını ve gözlem yapma becerimizi geliştirmekle mümkündür. Hayal gücünün geliştirilmesi için ise görsel hafızanın zengin bir koleksiyonuna sahip olmamız gerekir.
Görsel imaj toplama
Görsel imaj toplamanın ve algılamayı bilinçli hale getirmenin en kolay yolu görsel not tutmadır. Bolca örneğe bakıp yeterli analiz yapmak, fotoğrafta kompozisyonu anlamanın ve geliştirmenin etkin bir yoludur. Bunun için yapabileceğimiz en güzel şeylerden biri, kaliteli fotoğraf sitelerinde fotoğraf seyridir. Gördüğümüz örnekler ile görsel bir hafıza oluşturabilir ve çekeceğimiz fotoğrafları önceden tasarlayabiliriz. Hatta bir süre, yöntem olarak ilgimizi çeken fotoğrafları taklit etmekle işe başlayabiliriz.
3. adım
Fotografik hayal gücünü geliştirme
Eğer bu yönde bireysel bir çalışma yapmak isterseniz, deneyimli fotoğrafçıların çalışmalarına göz gezdirerek kompozisyon ilkelerini nasıl kullandıklarını çözün ve onlara benzer kareler yakalamaya çalışın. Bunun için buraya tıklayarak sizin için 500px sitesinde hazırladığım Örnekler Galerisine göz atmanızı öneririm. (Fotoğrafların ortasına 2. kez tıklayarak tam ekran büyüklüğüne getirebilir ve klavyede oklar ile ileri, geri gidebilirsiniz.)
Görsel eğitim sonucu gelişen —görsel keskinlik ve görsel ifade becerisi kazanan, görsel analizi öğrenen, gözlem yapan, doğru algılayan, ayrıntıyı fark eden, duyguyu hisseden ve hayal gücünü geliştiren— fotoğrafçı için kompozisyon oluşturma işi kolaylaşır. Bunun sonrasında atılacak adım, fotoğraflarımızı analiz edip kendi tarzımızı oluşturmaya çalışmaktır.
4. adım
Belirli ana fikirler seçerek ustalaşmaya çalışma
Görsel keskinlik ve görsel anlatım (ifade) becerimiz, genellikle ilgi alanlarımıza göre ağırlık kazanır. Kendi tarzını oluşturma çalışmalarına başlamak istiyorsanız, ilk olarak bir ana fikir belirleyerek o tema çerçevesinde çekimler yapmaya başlayın! Takip edeceğiniz bir ana fikri seçerek çekimler yapmak, kompozisyonda ustalaşmanın önemli bir aracıdır. Bir tema üzerine derinleşirken, olayların görünen yüzlerinin altında yatanları sorgulayan daha ilginç görüntüler üretmeye başlarsınız. Bunun için fotoğraf yarışmalarına katılmak çok güçlü teşvik edici etkiye sahiptir. Bir temayı takip etmek zamanla ne tür fotoğraflar çekmekten hoşlandığınızı keşfetmenize ve ardından kendi tarzınızı bulmanıza da yardımcı olur.
5. adım
Kendi tarzını oluşturma
Klasik bir yaklaşım olacak ancak, kendi tarzınızı oluşturabilmenin son adımı yaratıcı olmaktır. Bunun için kuralları bildikten sonra kuralların dışına çıkmak gerekebilir. Sıra dışı bakış açıları kullanarak, nesneleri ve özneleri çarpıcı görüntüler oluşturacak şekilde konumlandırarak kendinize özel bir tarz yaratabilirsiniz. Buraya tıklayarak manzara dalında kendi tarzını oluşturmayı başarmış bir sanatçının fotoğraflarından sizin için hazırladığım örnek galeriyi izleyin. Ön plana, arka plana, ışık kaynağına, genel tonlamaya vb. ögelere dikkat ederek kullanılan kompozisyon tekniğini analiz edin.
Son söz
Fotoğraf gözümüzü ve kompozisyon yeteneğimizi geliştirme, görsel ve duygusal gelişimimizi hızlandırmaya katkıda bulunan yaşam boyu devam eden bir süreçtir. Bu yönde öğrendiklerimiz ve uyguladığımız görsel ağırlıklı analiz çalışmaları ile daha iyi görme ve algılayabilme becerimiz gelişir.
Yeterli düzeyde görsel bilgi birikimine sahip olduğumuzda çevremizi daha duyarlı bir biçimde gözlemleme, ona karşı tepki gösterme, yorumlama ve yargılama alışkanlığı kazanırız. Bu tür bir duyarlığa sahip olduğumuzda, çevremizi ve olayları gözlemlemesini bilen, baktığını gören, gördüğünü değerlendirebilen ve bunlardan en doğru sonuçlara ve yorumlara ulaşabilen yaratıcı bir insan olabilmek söz konusudur.
Kompozisyon yeteneğimizi geliştirmenin yolu, öncelikle eğitim ile teknik ve pratik bilgileri edinmek, sonrasında ise belirli ana fikirler seçerek ustalaşmaya çalışmaktan geçmektedir. Bu yolda bize en çok katkı sağlayacak iki çalışma ise görsel hafızamızı zenginleştirerek duygu ve hayal gücümüzü geliştirmek ve kendi tarzımızı bulmaya çalışmak olacaktır.
Bu yazıda önerdiğim çalışmaları yeniden maddeler halinde sıralarsak:
- Eğitim ile teknik ve pratik bilgileri edinmek
- Görsel keskinliği geliştirmek
- Görsel anlatımı geliştirmek
- Görsel hafızayı zenginleştirmek
- Görsel imaj toplamak
- Görsel not tutmak
- Duygu ve hayal gücünü geliştirmek
- Belirli ana fikirler seçerek ustalaşmaya çalışmak
- Kendi tarzımızı bulmaya çalışmak
Unutmadan, tüm bu aşamaları katetmek için kendimize bolca zaman tanımalıyız!
Elbette fotoğraf gözümüzü ve kompozisyon oluşturma yeteneğimizi geliştirmek için öğreneceklerimizden amaç herkesin sanatçı olması değildir. Ancak uygar dünyayla bütünleşebilmek için herkesin sanattan bir parça anlaması gereklidir.
Yeni bir yazıda tekrar görüşünceye dek… Fotoğraf çekmeye devam edin!
—Bu bilgilerden sosyal medya çevrelerinizi de haberdar etmek isterseniz, aşağıdaki renkli ikonlara tıklayarak paylaşabilirsiniz!
Baki Bey merhaba,
Yazınızı büyük bir ilgiyle, altını kırmızı kalemle çize çize okudum. “Gelişim için atılması gereken ilk adım, öğrenmektir” ifadesini kullanan bir yazarın ortaya koyduğu her ürün çok kıymetlidir. Bir öğretmen olarak öncelikle bunun için teşekkür etmek istedim. Yazınızı okuduktan sonra iki ricada bulunmak istedim affınıza sığınarak:
1- Yazılarınızın “yazıcıya gönder” butonu olsa, benim gibi ekrandan okumayı sevmeyenler için büyük kolaylık olacaktır.
2- Kompozisyonu anlatırken “görsel not tutmak” ve “görsel analiz” ifadeleriniz dikkatimi çekti. Bu yetenekleri geliştirebilmek için internet ortamında fotoğraf okuma dersleri bulmakta zorlanıyorum şahsen. Buradan hareketle sizlerden, başarılı fotoğraflara değer katan kompozisyon kurallarının ve ışığın nasıl kullanıldığının yorumlandığı yazılar talep ediyorum.
Gayretleriniz ve ilginiz için çok teşekkürler.
Saygılarımla…
instagram: @timurozen81
Merhaba Timur Bey,
İlginiz ve değerli yorumunuz için çok teşekkür ederim.
1-“Yazıcıya gönder” butonu yazıların alt kısmında sosyal linkler yanında.
2- Fotoğraf okumaları, konumuza önemli bir katkı sağlar, ancak İnternette nadiren rastlayabiliyoruz. Ustalık gerektiriyor. Umarım ileride imkân bulabilirim.
Selam ve sevgilerimle.
merhaba uzun zamandır yazılarınızı takip ediyorum sizinle aynı sehirde yasıyor olduğumu örenince ayrı bir sevindim, öncelikle oldukça kapsamlı ve emek harcanmış bir platformu bize sunduğunuz için teşekkürler. uzun zamandır başlangıç seviyesinde fotografçılıkla ilgileniyorum; artık fotoğraf konusunu yavaş yavaş hayatımda öncelik seviyesine almak istediğim için bilgilerimi pekiştirmek ve eksiklerimi tamamlamak üzere en baştan çalışmaya karar verdim. yıllardır çok fazla yazı okudum ve çok fazla video izledim fakat çoğunda bahsedilmeyen bir noktaya dikkat çekmek istiyorum. fotografçılıkla ilgili yazıların çoğunda kullanılan örnek fotograflar oldukça profesyonel araçlarla son hale getirilmiş düzeyde ve bu dünyayı yakından bilen biri olarak o fotografın hangi aşamalardan geçtiğini az çok tahmin edebiliyorum (edit sırasında) dolayısıyla bu eğitimlerden yararlanmak isteyen ilgili kişiler o fotografları gördüklerinde o ışık ve renklere kendi çalışmalarında ulaşmak isteseler de ulaşamıyorlar çünkü o kısım genellikle karanlık bırakılıyor. fotografın ham hali ve geçtiği aşamalar ve neye göre o ışık ve renk düzenlemeleri yapıldığı hakkında hiçbir yazı veya kılavuz yayınlanmıyor maalesef. bir bakıma meslek sırrı olarak kalıyor. bu profesyonel renk ve renk algısını olusturma yetenegi/bilgisi olmayan kişiler de doğal olarak asla o görüntülere ulaşamayacağı için fotografçılığı hep belli seviyelerde kalıyor. benim teknik imkanlarım olmadığı için (bilgisayarım profesyonel edit programlarını işleyecek donanımda değil maalesef) renk konusunda kendimi geliştiremiyorum fakat programları kullansam bile renkleri yaratmak istediğim algıya ve renk teorilerindeki uyumluluğa göre nasıl kullanacağımı öğrenebileceğim kaynak neredeyse bulamıyorum. genelde çok yüzeysel bir iki turkce kaynak mevcut ama onlar da fazla ezber üzerine. yani renk konusunu sanat ve algı temelli (grafik tasarım boyutunda) kapsamlı sekilde ele alabilecek kaynaklara ihtiyacımız oldugunu düsünüyorum.sonucta renk uyumu ve tonlamalar da fotografa bakılabilirliği etkileyen önemli unsurlardan. sizden ricam bu konuyu ele alan kaynaklar oluşturmanız.(sitede mevcutsa henüz görmemiş olabilirim) umarım anlaşılır bir yazı olmuştur. vakit ayırdıgınız icin tesekkurler
Merhaba. İlginiz için ben de teşekkür ederim. Bu yanıtımı geniş bir zamanda güncelleyebilirim ancak öncesinde Fotoğraf Düzenleme ile ilgili ekurs sayfamı görüp görmediğinizi öğrenebilir miyim?
evet hocam kursunuzdan haberim var hatta kayıtlıyım. eminim bahsettiğim ayarların dersleri mevcuttur. önceki mesajımda belirttiğim gibi teknik imkanım olmadıgı icin uygulama yapamıyorum. bahsettiğim konu renk ayarlarının nasıl yapılacagı değil, o ayarların renk uyumluluğuna göre düzenleme işleminin arkasındaki sanatsal yaklaşımdı. birçok kaynakta genelde bu uyumun nasıl sağlanacağı anlatılıyor fakat neye göre hangi mantıkla uygulanacağı yani bu renk uyumunun temeli anlatılmıyor. sizin kaynaklarınızda mevcutsa kusura bakmayın.
Rica ederim. Bahsettiğiniz kapsamda içerikler henüz yok, umarım ileride imkanım olur. Görsel algılama ve gözlem teknikleri alanına girdiği için renkleri anlamadan sonraki sanatsal yaklaşım kanaatimce kişisel tarzımızı geliştirmemize ve yaratıcılık becerimize göre şekilleniyor. Renk tonları arasındaki ilişkilerin nasıl korunacağı konusunda kapsamlı kaynaklara ben de pek rastlamadım ancak görüştüğüm, okuduğum veya izlediğim fotoğrafçıların her birinin renk kullanımına yaklaşımının kendine özgü olduğunu gördüm. Örneğin bazı manzara fotoğrafçıları uzaklarda soluk maviden ön planda koyu turuncuya doğru yumuşak geçişlerle renk derecelendirmelerini veya parlak alanlarda sıcak ve soğuk renkleri bir arada barındıran bir tarz tercih ediyorlar. Gerçek dünyanın görüntüsünü verebilmek için örneğin sabah veya akşam mutlak renk atmosferinin fotoğrafa nasıl yansıtıldığını incelemek bu konuda bir fikir verebilir. Farklı ışık davranışları altında renklerin aydınlık, karanlık, parlaklık ve belirsizlik gibi durumlarını, ayrıca renkler ve hisler arasındaki ilişkileri incelemek yararlı olabilir. Öte taraftan gözümüz çoğu zaman gerçek olamayacak kadar uçlardaki tonlamaları da güzel bulabiliyor. Bu alanda şifreleri çözmenin bir yöntemi beğendiğiniz sanatçıların fotoğraflarının ortak özelliklerini izlemek olabilir. 500px hesabımda “Kendi Tarzında” başlıklı galeride fotoğraflarına yer verdiğim birkaç fotoğrafçının sayfalarına bunun için göz atabilirsiniz. Bildiğiniz gibi bunları yalnızca düzenleme aşamasında fotoğraflarımıza yansıtabiliyoruz. Fotoğraf düzenleme programları profesyonel fotoğrafçıların güncel ihtiyaçları dikkate alınarak geliştirildiği için sundukları ayarlamalarla zaten kullanıcılar için tahminimizin ötesinde yönlendirici de olabiliyorlar. Umarım sorunuzu doğru anladım ve yazdıklarım işinize yarar.
Evet hocam fotoğrafın içindeki ton uyumunu nasıl sağlayacağımızdan bahsetmiştim yani temelde düzenlenmiş bir fotoğrafın renk paletini çıkarırsak bunlar arasındaki uyumu düzenleme sırasında renk armonisine göre nasıl oluşturacağımıza dair bilgi ve içerik eksikliğinden.. sinema tonlaması gibi de diyebiliriz.. filtre gibi duran ama filtre olmayan tonlamalar. fotoğraftaki objelerin her biri başka renklerde olsa bile tonlama ayarlaması öyle dengeli yapılmış ki hepsi bütün olarak ahenk içinde. (yukarıdaki Monika by Jörgen Petersen on 500px.com olarak eklediğiniz fotoğraftaki gibi)
Türkiye bu konuda biraz geride bence çünkü en fazla düğün fotoğraflarındaki sıcak tonlamalarda örnekleri mevcut.diğerlerine pek rastlamadım . dediğiniz gibi 500px bu konuda iyi bir gözlem platformu ama ben işin mutfağını merak ediyorum:) zaman ayırıp yanıtladığınız için teşekkür ederim.