Black Friday (Kara Cuma) Hakkında Merak Edilenler

Black Friday, Amerika’da Şükran günü (Thanksgiving) ile başlayan ve Noel ile sonlanan, insanların birbirleriyle hediyeleştikleri tatil sezonunun açılış günüdür. Bu özel alışveriş günü ve bu güne verilen özel ad dikkatleri üzerine çekmeye devam ediyor.

Birçok kişi neden cuma gününün seçildiğini ve bu cuma gününe neden Kara Cuma dendiğini merak ediyor. Black Friday veya Kara Cuma nedir? Bu ad nereden geliyor? Black Friday nasıl başladı, nasıl ortaya çıktı ve neden bu ismi aldı? Neden cuma ve neden kara?

Bu yazıda, bu ve benzeri soruların yanıtlarını bulacaksınız. (Black Friday çılgınlığı artık bizim de dört bir yanımızı sardığına göre, doğruları bilmekte yarar var. :)

Neden cuma günü?

Neden cuma gününün seçildiğini merak ediyorsanız, işte yanıtı:

ABD’de her yıl kasım ayının dördüncü perşembesi (Dikkat, son perşembesi değil!) geleneksel Şükran Günü (Thanksgiving) olarak kutlanır.

ABD’de her yıl kasım ayının dördüncü perşembesi geleneksel Şükran Günü, ertesi cuma günü ise Noel alışverişinin başlangıç günü olarak kutlanır.
BakiKaracay.com

Ertesi gün, yani Şükran Günü’nü izleyen cuma günü, Noel alışverişinin başlangıç günüdür. Bu tatil sezonu, insanların birbirleriyle hediyeleştikleri Noel gününe dek devam eder.

Bu cuma gününde birçok firma ve marka fiyatlarını beklenmedik derecede düşürürler. Perakende satış yerleri müşterileri cezbetmek için kapılarını cuma günü sabahın erken saatlerinde (bazıları Şükran Günü gecesi) açarlar ve erken gelenlere özel satışlar ve promosyonlar sunarlar.

Bu nedenle müşterileri de satın almayı planladıkları birçok şeyi bugüne bırakırlar ve mağazaların önlerinde günün erken saatlerinde kuyruklar oluşturmaya başlarlar.

Böylece, her yıl kasım ayının dördüncü perşembesi kutlanan Şükran Günü’nün ardından gelen cuma günü milyarlarca dolarlık alışveriş gerçekleşir.

Neden Kara Cuma denir?

Cuma gününe neden denk geldiği son derece açık. Neden “kara” cuma dendiği de yine merak edilen diğer konular arasında. Kara Cuma nasıl ortaya çıkmış, kara denmesinin nedeni ne?

Bu ismin nasıl ortaya çıktığına dair birkaç açıklama sözkonusu. Bunlardan en yaygın ve gerçekçi görünen ikisi şunlar.

İş dünyasının bakışı ile kara denmesinin nedeni

Özellikle iş dünyası tarafından 1980’lerde gündeme getirilen açıklamaya göre Kara Cuma denmesinin nedeni şu:

Yıl boyu zarar etmiş olsalar bile, kasım ayında Şükran Günü’nü takip eden cuma günü perakende satış yerleri, artan satışlardan dolayı kâra geçmeye başlarlar.

İngilizce’de “Are you in the red or the black?” (kırmızıda mısın, siyahta mı?) “kârda mısın, zararda mı?” anlamına gelir. Eğer, kazancınız giderinizden daha çoksa, siyahtayım (in the black) dersiniz.
BakiKaracay.com

Muhasebe yönünden bilançolarda gider (veya borç) kırmızı renkli kalemle, kazanç (veya alacak) ise siyah renkli kalemle yazılır.

İngilizce’de “Are you in the red or the black? (kırmızıda mısın, siyahta mı?)” “borçlu musun, alacaklı mı?” veya “kârda mısın, zararda mı?” gibi anlamlara gelir. Eğer gideriniz gelirinizden fazlaysa “in the red” denir, yani kırmızıdasınız. Eğer, borcunuz veya giderinizden daha çok kazanıyorsanız, bu kez siyahtasınız. Buna da “in the black” denir.

O nedenle, daha çok kazanç hanesinin yazıldığı ve siyah kalemin kullanıldığı kasım ayının bu cuma gününe “Kara Cuma” yani “Black Friday” denmiştir.

Tarihçilerin bakışıyla kara denmesinin nedeni

Tarihçiler ise Black Friday adının Philadelphia’da 1960’ların ortalarında başladığına inanıyorlar. Noel alışveriş sezonunun başlangıcı kabul edilen cuma günü, o yıllardan sonra Kara Cuma olarak anılmaya başlanmış. Nedeni şu:

Giderek artan indirim kampanyalarının da işin içine girmesiyle birlikte, alışverişe olan talep 50’li yılların sonuna doğru hayli artış göstermiş. Şükran gününden sonraki cuma günlerinde gözlenen bu artış, cadde ve sokaklarda aşırı kalabalıklar oluşmasına neden olmaya başlamış. Öyle ki 1961 yılında Philadelpihia’da alışveriş yapmak için mağazalara yönelen insanların oluşturduğu kalabalıklardan caddeler adım atılamayacak hale gelmiş ve trafik tıkanıklıkları yaşanmaya başlamış.

Özellikle otobüs şoförleri ve polis, araçların yerlerinden kıpırdayamadığı yoğun trafik yüzünden insanların birbirini ezer hale geldiği o yılki cuma gününü, negatif bir anlam yükleyerek Kara Cuma (Black Friday) diye anmaya başlamışlar. Devam eden yıllarda bu ad öyle kalmış.

Black Friday’in geçmişe uzanan hikâyesi

Black Friday’in 19. yüzyıldan gelen şöyle bir hikâyesi var:

1860’lı yıllarda ABD Başkanı Abraham Lincoln, aslını İngiliz geleneklerinden alan Şükran Günü’nün Amerika’da Kasım’ın son Perşembesi kutlanacağını açıklamış. Bu kararla birlikte, Şükran Günü yılbaşı sezonunun başlangıcı haline gelmiş.

Derken ABD’nin en büyük mağazalar zincirlerinden Macy’s, 1924 yılı Şükran Günü’nde New York’ta ilk kez bir geçit düzenler. Bu geçit töreninin alışverişleri artırması, geçidi geleneksel hale getirir ve ardından diğer mağazalar da geçide katılmaya başlar.

ABD Kongresi 1941 yılında çıkardığı bir kararla kasım ayının dördüncü perşembesini Şükran Günü olarak belirlemiş, 1950’lerde Şükran Günü haftasonu ile birleştirilerek çalışanlar için ABD’de 4 günlük bir tatile dönüştürülmüştür.
BakiKaracay.com

1939 yılında, Büyük Buhran zamanında Başkan Roosevelt, ekonomiyi biraz daha canlandıracağı umuduyla Şükran Günü’nü bu kez Kasım’ın dördüncü haftasına taşır. 1941 yılında toplanan ABD Kongresi ise çıkardığı son bir kararla Şükran Günü’nün Kasım’ın dördüncü Perşembesi kutlanmasını kesinleştirir.

1950’lerde Şükran Günü haftasonu ile birleştirilerek çalışanlar için ABD’de 4 günlük bir tatile dönüştürülür. Ancak Cuma günleri işyerleri, alışveriş için açık kalmaya devam eder.

Amerikalılar, yılbaşı tatil sezonuna büyük indirimlerle başlama geleneğini o yıllardan beri sürdürüyor. Geçmiş yıllarda Black Friday’de mağazalar gece yarısı açılıp ertesi günün gece yarısına kadar açık kalırken günümüzde artık bir çok mağaza 24 saat hizmet vermeye başladı.

Çılgın indirimler ve çılgın olaylar

Black Friday günü neredeyse aklınıza gelen tüm ürünler indirime giriyor ve birçok marka %90’a varan ciddi oranlarda indirimler yaparak stoklarını neredeyse sıfıra indiriyor. Çoğu zaman birkaç gün süren bu alışveriş maratonunda en çok satılanlar arasında ilk sırayı genellikle yeni teknolojik ürünler alıyor (2016’nın şampiyonu iPad olmuştu).

Kayıtlarda, tüketicilerin yılbaşı döneminde yaptıkları alışverişlerin yarısını o günde yaptığı görülüyor. Ancak Black Friday 2008 yılından beri yaşanan şiddet olaylarıyla da anılmaya başlandı. Haberlerde, Amerikalıların gün ağarmadan mağazalara akın etmesinden, indirimli ürünler için kavgaya tutuşmasına kadar pek çok ilginç görüntüyle yer alıyor.

Son 10 yılda Black Friday günü yaşanan şiddet olaylarının yarıdan fazlası ABD’nin en büyük market zincirlerinden biri olan Walmart’ta gerçekleşti. 2008’de kalabalıkta ezilen bir kişi hayatını kaybederken 2012 yılında Florida’da Walmart’ın park yeri silahlı çatışmalara sahne oldu.

Birçok ülkede benimsendi

Black Friday yalnızca Amerika’yla sınırlı kalmadı ve günümüzde dünyanın birçok ülkesinde benimsendi. Güney Amerika’dan Asya’ya, Afrika’dan Ortadoğu’ya ve Avrupa’ya kadar birçok ülkede Black Friday indirim gününde özellikle teknoloji mağazaları ve İnternet satış siteleri büyük indirimler yapıyorlar.

Black Friday furyası halen yoğun olarak İngiltere, Almanya, Fransa, İtalya, İspanya gibi birçok Avrupa ülkesi yanı sıra Avustralya, Kanada, Meksika, Brezilya, Yeni Zelanda, Endonezya, Birleşik Arap Emirlikleri, Katar, Suudi Arabistan, Mısır, Rusya, Güney Afrika, Pakistan ve Türkiye’nin de aralarında bulunduğu birçok ülkede uygulanıyor.

Türkiye’de Black Friday

Black Friday, Türkiye’de ‘Efsane Cuma’, ‘Süper Cuma’, ‘Beklenen Cuma’, ‘Çılgın Cuma’ ve ‘Harika Cuma’ gibi çeşitli isimlerle uygulanmaktadır.
BakiKaracay.com

Özellikle e-ticaret firmalarının özel indirimler sunduğu Kasım ayının sonlarına rastlayan cuma günü Türkiye’de ‘Efsane Cuma’, ‘Süper Cuma’, ‘Beklenen Cuma’, ‘Çılgın Cuma’ ve ‘Harika Cuma’ gibi çeşitli isimlerle anılıyor.

İkibinli yıllarda gittikçe artış göstermeye başlayan Black Friday kampanyaları, Türkiye’de de büyük ilgi görüyor. Birçok firma ve online alışveriş sitesi Black Friday indirimlerini daha erken tarihlerde başlatıyor. İndirimler genellikle bütün bir haftaya yayılıyor ve milyonlarca lira harcama yapılmasına fırsat yaratılıyor.

Cyber Monday ile İnternet alışverişlerinde patlama

Bu alışveriş karnavalının özellikle ikibinli yıllarda bu denli artmasını ve de küreselleşmesini online alışverişlere (e-ticarete) borçlu olduğunu söyleyebiliriz. Müşteriler artık sabahın erken saatlerinde mağazaların kapısında beklemek yerine, İnternet üzerinden çılgın indirimlerle alışverişleri tercih edebiliyor. Cyber Monday terimi ilk olarak 28 Kasım 2005’te Shop.org tarafından yayınlanan bir e-bültende kullanılmış.

Black Friday’dan sonra başlayan Cyber Monday (Siber Pazartesi) indirimleri e-ticaret müşterileri için birkaç gün daha uzatıyor; böylece bu günlerde alışverişler tavan yapıyor. (Dijital dünyanın büyümesini ve online alışverişlerinin artışını anlattığım yazımı okumak için buraya tıklayın.)

Siber Pazartesi’nde, Kara Cuma’dan farklı olarak, indirimler İnternet sitelerinden sunuluyor ve online alışveriş teşvik ediliyor.

Aslında her iki terim de sonuçta müşterileri daha çok alışveriş yapmaları için ikna etmek üzere yaratılmış pazarlama terimleri. Alışverişlerin artmasının ekonomiye can verdiği kabulünden yola çıkıldığında Black Friday ve Cyber Monday gibi günler firmalar için büyük bir sıcak para akışı sağlıyor.

2019 Black Friday & Cyber Monday İndirimleri

Fotoğrafçılık ve web kategorileriyle ilgilenen site ziyaretçilerimin yararlanabileceği Black Friday ve Cyber Monday indirimlerden birkaçı şunlar. (Daha fazlası için ana menüden de ulaşabileceğiniz “Yararlı Araçlar” sayfamı ziyaret edebilirsiniz.)

Web sitesi / Blog açma

Bluehost > 25 – 29 Kasım > %60 indirimli
VOICE teması > 29 Kasım – 5 Aralık > 10 $ indirim
Yoast SEO eklentisi > 29 Kasım > %30 indirim
Really Simple SSL eklentisi > 25 Kasım – 2 Aralık > %40 indirim (Kupon kodu: NVMBR2019)