Projeler değişim yaratmanın sistematik araçlarıdır. Bir değişim yaratabilmek için öncelikle yaratıcı bir fikre, yaratıcı fikirler içinse bilgiye ve vizyona ihtiyaç vardır. Ancak unutmamak gerekir ki ne bilgi ne de fikirler kendi başına bir değişim yaratamaz. Değişimler, fikirlerin eyleme dönüştürülmesiyle gerçekleşir. Ancak yine bilmek gerekir ki plansız eylemlerin başarıya ulaşma şansı çok düşüktür. O nedenle, bir fikri “projeye” dönüştürmek onu başarılı bir eyleme dönüştürmenin anahtarıdır.
Kalkınmış toplumlar, sistematik proje tasarım ve yönetim araçlarını etkin biçimde kullanmakta ve bu sayede proje uygulamalarının sonuçlarından yüksek düzeyde yararlar elde etmeyi başarmaktadır. Söz konusu araçların başında son yarım yüzyılda ABD’de geliştirilen ve halen Avrupa Komisyonu tarafından program ve proje tasarımında kullanılan Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı adlı yöntem gelir.
Proje Döngüsü Yönetimi
Proje Döngüsü Yönetimi 70’li yıllara girerken ABD’de geliştirilmiş ve 1992’den beri Avrupa Komisyonu tarafından Mantıksal Çerçeve Yaklaşımına dayanan birincil proje tasarım ve yönetim araç seti olarak kullanılmaktadır. Söz konusu araçlar Avrupa Birliği’ne adaylık süreciyle birlikte ülkemizde yakın geçmişte tanınmaya başlamıştır.
Proje tasarım kalitesini iyileştirmek ve kurgusunu en iyi şekilde yapmak üzere geliştirilmiş bütüncül bir planlama ve yönetim aracı olan Mantıksal Çerçeve Yaklaşımının doğru ve etkin kullanımı, değişim oluşturmada güçlü farkındalıklar yaratmaktadır.
Doğru yöntemle hazırlanan ve hayata geçirilen projeler —bilgisayarımıza yüklediğimiz uygulamalar gibi çalışarak— yaşamın istediğimiz gibi davranmasını ve hedeflerimize ulaşmamızı sağlar, böylece geleceğimizi şekillendirirler.
—(Kitaptan alıntı)
Proje geliştirmenin yol haritası
Değişim hedefiyle ortaya çıkan bir projenin geliştirilmesinde ihtiyaç duyulan bilgilerin tamamını sistematik bir yolla netleştirmek mümkündür. Projeye bütüncül bir yaklaşımla belirli adımlar izlenerek sonuçta girdileri, bütçesi, faaliyet ve zaman planlaması, çıktıları, metodolojisi, hedefi ve gerekçesiyle birlikte bir proje için gerekli tüm bilgiler ortaya konabilir.
Bir sorundan yola çıkarak proje geliştirmek için atılması gereken adımları aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz. Burada sıralanan adımlar arasında sistemli bir ilişki vardır. Her bir basamakta elde edilen bilgiler bir sonraki basamağın temelini oluşturur.
- Sorundan ve sorunun çözümünden doğrudan veya dolaylı etkilenebilecek tarafların değerlendirilmesi amacıyla paydaş analizinin yapılması
- Ana sorun ve nedenlerinin düzeyler halinde ortaya konması amacıyla sorun analizinin yapılması
- Sorunların hedef ifadelerine dönüştürülmesi yoluyla hedef analizinin yapılması
- Ana hedefe ulaşmada izlenecek yolun seçimi için strateji analizinin yapılması
- Strateji seçimine göre eylem kapsamının belirlenmesi ve ‘hedefler hiyerarşisinin’ netleştirilmesi (böylece analizlerden planlamaya geçilmesi)
- Eylem kapsamı dışında kalan ve projenin hedefe ulaşmasını etkileyebilecek dışsal koşulların değerlendirilmesi
- Projenin öngörülen hedefleri hangi ölçülerde gerçekleştireceğine ve eylemin başarısının nasıl değerlendirileceğine dair göstergelerin ortaya konması ve doğrulama kaynaklarının açıklanması
- Proje kapsamının sunduğu ‘sonuçlar zinciri’ üzerinde proje özel hedefi ve bu hedefe ulaşmak için kısa dönemde etki yaratacak çıktıları üretecek ana aktiviteler ile birlikte zaman planlamasının yapılması
- Aktivitelerin ayrıntılandırılmasıyla birlikte gereken insan kaynakları, ekipman, malzeme vb. girdiler ve bunların miktarlarının belirlenmesi (böylece aktivite planlamasından kaynak planlamasına geçilmesi)
- ihtiyaç duyulan girdilerin fiyatlandırılması yoluyla projenin toplam maliyetinin (bütçesinin) hesaplanması
Bütün bu aşamaların sırasıyla yerine getirilmesi sonucunda, kapsamı, varsayımları, sonuç göstergeleri, doğrulama kaynakları, aktivite ve zaman planlaması, girdileri ve bütçesiyle eksiksiz bir proje geliştirmiş oluruz. Elde edeceğimiz bu bilgiler doğrultusunda parasal destek için proje önerisi (teklifi) oluşturmak (hibe başvurusunda bulunmak) son derece kolay hale gelir. (Tüm bu analiz ve planlama çalışmalarının nasıl yapıldığını, benzer birçok formül ve sayısız ipuçlarıyla AVRUPA BİRLİĞİ PROJELERİ adlı kitabımda ayrıntılı şekilde bulabilirsiniz.)
Değişim yaratabilmek
Yaşamımızı en iyi değerlendirmenin yolu, sahip olduğumuz potansiyeli kullanabilmeyi başarmaktır. Potansiyelimizi ortaya çıkarmak için atmamız gereken temel adım ‘öğrenmek’ ve bilgi sahibi olmaktır. Bilgi sahibi olmak, zihnimizde önemli bir ‘etki’ yaratır. Bu etki eğer vizyon ve motivasyon kazandırabilirse yeni fikirler üretilmesine kapı açar. Böylece sahip olduğumuz bilgiyi, sorunlar için çözüm geliştirmeye, kendimiz ve çevremiz için yarar üretmeye yönelik olarak kullanabiliriz. Ancak burada unutulmaması gereken şey, bilgi ve fikir sahibi olmanın tek başına değişim yaratmak için yeterli olmadığıdır. Değişim yaratmak, bilgi veya fikirle değil, bilgi ışığında yaptıklarımız, ürettiklerimiz ve aldığımız sonuçlarla mümkündür. Bunun için eyleme geçilmesi gerekir, ancak başarılı sonuçlar için ‘planlı’ eylem şarttır. Planlı eylem için ise ‘yöntem’ bilmek gereklidir.
Sorunları belirlemek önemli bir aşamadır ancak sorunlar hakkında konuşmak, ateşli tartışmalar yapmak, hatta çözüm önerileri sunmak bir değişim yaratmaz. Değişimi yaratacak olan, sorunları dile getirmek değil, çözümü ortaya koymak ve hayata geçirmektir. Bunun her alanda güncel ve en etkin yöntemi ise ‘proje’ geliştirmektir.
Yeni yazılarda görüşünceye dek “öğrenmeye devam edin”!
______________
(*Bu yazı Baki Karaçay’ın “AVRUPA BİRLİĞİ PROJELERİ— Nedir? Neden, Niçin, Nasıl Hazırlanır ve Uygulanır?” adlı kitabından derlenerek yayımlanmıştır.)
Yorumunuzu Ekleyebilirsiniz