Avrupa Birliği Komisyonu, birliğin politikaları doğrultusunda hazırlanan programlar aracılığıyla yerel düzeydeki proje uygulamaları için hibe desteği sağlamaktadır. Türkiye, aday ülke statüsü ile ve katılım sağladığı programlar dolayısıyla bu hibe desteklerinden uzun yıllardır yararlanmaya devam etmektedir.
Bir organizasyonunuz (kurum veya kuruluşunuz) veya işleyen bir sisteminiz varsa, fikrinizi projelendirip Avrupa Birliği hibe programlarından uygun olan birine sunarak projenize finansman temin edebilirsiniz.
Hibe nedir? Hibe desteği nedir? Hibe programı nedir? Hibeler projelere nasıl destek olur? Hibe programlarının kuralları nelerdir? Hibelerden yararlanabilmek için bilinmesi gereken koşullar nelerdir? Bu yazıda, bu ve benzeri soruların yanıtlarını bulacaksınız.
Parasal kaynak elde etmede “proje” hazırlayarak başvuru yapma dünyanın birçok yerinde standart bir uygulamaya dönüşmüş durumda. Yapmak istediğimiz çalışmalara finansman bulabilmemiz için amaçlarımızı “proje” biçiminde tasarlamamız ve sunmamız isteniyor.
Hibe Nedir, Ne Değildir
Hibe, geri ödemesi olmayan katkı veya destek demektir. Geri ödemesi zorunlu olan, yani “ödünç” olarak verilen desteklere “kredi” denir; “hibe” ile karıştırılmamalıdır. “Hibe kredisi” tabiri tamamen gerçek dışı ve uydurmadır; hiçbir anlam ifade etmez.
Buna göre, geliştirilen projelere finansman sağlamak için ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlarının sağladığı geri ödemesi olmayan desteklere “hibe” diyoruz.
Hibeler konusunda yaygın bir yanlış anlamanın önüne geçmek için “ne değildir?” sorusundan yola çıkarak şu vurguyu yapmak yeterli olacaktır: Hibe, “bağış” değildir. Bağış kavramıyla asla karıştırılmamalıdır.
Hibe Programları
Kısa bir araştırma yaparak, bakanlıklar, kalkınma ajansları, belirli vakıflar gibi yerel ve ulusal hibe sağlayıcısı kuruluşlar yanı sıra, büyük elçilikler, Birleşmiş Milletler veya Avrupa Birliği gibi uluslararası düzeyde hibe sağlayan birçok organizasyona ulaşmamız mümkün.
Avrupa Birliği’nin eğitim, araştırma, bilim, sağlık, kültür, sanat, spor, çevre koruma, demokrasi, insan hakları ve insani yardım gibi bir çok farklı alanda halen hibe programları başarıyla devam etmektedir. Bununla birlikte, her bir hibe programından yararlanabilmek için karşılanması gereken bir dizi koşul belirlenmiştir ve bu koşullar programlar arasında farklılık göstermektedir. Bu nedenle, başvuru yapılmadan önce yararlanılmak istenen hibe programının ilgili süreçlerini, özel kurallarını ve koşullarını öğrenmek büyük önem arz eder.
Hibeler İçin Temel Prensipler
Programlar arasında farklılık göstermekle birlikte genel anlamda hibeler için geçerli bazı temel prensipler bulunmaktadır. Özellikle Avrupa Birliği hibe programlarından yola çıkarak, belirli bir amaç kapsamında kullanılmak üzere bir organizasyon tarafından “hibe” adı altında sağlanan parasal desteklerin özellikleri arasında şunları sayabiliriz:
Hibeler bağış değildir — Hibeler, karşılıksız verilen bağış değildir. Hibeler belirli programlar çerçevesinde kullandırılır.
Hibeler sözleşmeye tabidir — Hibeler, yararlandırıcı ve yararlanıcı kuruluş arasında iki taraflı imzalanan yazılı sözleşmeye tabidir. Kullandırılan hibenin sorumluluğu hibe yararlanıcısına aittir.
Hibeler projelere “destek” olur — Hibeler, projenin toplam maliyetini karşılamak yerine, proje maliyetlerine bir katkı olarak tasarlanmıştır. Dolayısıyla yararlanıcı kuruluşların yürüttüğü faaliyetlere destek olur ve genellikle tamamlayıcı finansman şeklinde kullandırılır. Bunun anlamı, hibenin, proje maliyetinin genellikle tamamını değil, bir bölümünü finanse etmesidir. Kalan maliyeti belli oranda hibe yararlanıcısı kuruluşun eş finansman (kurum katkısı) olarak karşılaması beklenir. Program kurallarına bağlı olarak söz konusu eş finansman, hibeden yararlanan kuruluşun kendi kaynaklarından veya ayni katkı olarak ya da üçüncü tarafların desteği ile sağlanabilir.
Hibeler “tüm maliyetleri” kapsamaz — Hibeler, yalnızca uygun maliyetleri kapsar. Hibeler, proje final raporuyla onaylanan geçerli masrafların, diğer bir deyişle yararlanıcılar tarafından gerçekleştirilen faaliyetler için gerekli görülen ve ödenen (gerektiğinde belgelenmesi zorunlu) ilgili maliyetlerin karşılanmasına dayanır.
Hibeler “kâr” bırakmaz —Hibe, projenin maliyetini anlaşmaya varılan bütçe oranında karşılayarak söz konusu operasyonun finansal olarak rahatlamasını sağlar. Hibe kuralları, kâr elde edilmesine imkân vermez ve hibenin yararlanıcılara kâr bırakması mümkün değildir.
Hibeler geriye dönük kullanılamaz — Hibeler, hibe sözleşmesi onaylanmadan önce tamamlanmış faaliyetler için geriye dönük masrafları karşılamaz.
Hibeler bir kez tahsis edilir — Bir faaliyet için bir kez hibe tahsis edilir. Aynı faaliyet için birden fazla hibe kullandırılmaz.
Hibeler mülkiyet edinici değildir — Yararlandırıcı kuruluş, hibe karşılığında üretilen çıktıların kullanım hakkını sahiplenmez. Proje faaliyetlerden elde edilen sonuçlar yararlanıcı kuruluşların mülkiyetinde kalır.
Bu prensiplerin açıklamaları yanı sıra Avrupa Birliği’nin 2021-2027 yıllarını kapsayan 7 yıllık dönemde uygulayacağı hibe programları ile Avrupa Komisyonunun önerdiği proje tasarım ve yönetimi konularında geniş bilgiyi “Avrupa Birliği Projeleri” isimli kitabımda bulabilirsiniz.
Yeni yazılarda görüşünceye dek, “öğrenmeye devam edin”.
_________________
*Bu yazı, Baki Karaçay’ın “AVRUPA BİRLİĞİ PROJELERİ— Nedir? Neden, Niçin, Nasıl Hazırlanır ve Uygulanır?” adlı 2021’de yayımlanan kitabından derlenerek yayımlanmıştır.
Yorumunuzu Ekleyebilirsiniz