Fotoğrafta ritim konusuna geçmeden önce isterseniz ritmin ne olduğu ile başlayalım. Ritim, en basit tanımıyla belirli bir düzende tekrarlanmayı ifade eder. Müzikte bilinen genel anlamıyla, bir melodinin belirli aralıklarla tekrar eden ve bir tempo oluşturan vurgusudur. Ritim sayesinde enstrümanların orkestrasyonu ve akıcı bir ses uyumu ve sonuçta kulağa hoş gelen melodiler elde edilir.
Ancak ritim yalnızca müzikle sınırlı değildir; yaşamın birçok alanında karşımıza çıkar. Yalnızca kulaklarımızla dinlenen değil, gözlerimizle izlenen türden ritim de her yanımızı sarmış durumdadır.
Doğada birçok şey yinelenen örüntülerden oluşan çizgisel veya döngüsel bir ritim içerisinde varlığını sürdürür. Bir papatyanın yapraklarının dizilişinden, güneşin doğup batışına, nefes alışımızdan, denizdeki dalgaların kıyıya vuruşuna kadar hemen her şeyde bir ritim gözlemleriz.
Kuşların, böceklerin, ağaçların, rüzgârın, günlerin, mevsimlerin, her şeyin varlığı ve yaşamı bir ritme tabidir. Ritim, yaşamın bir ilkesidir ve doğadaki düzeni yansıtır. Her şeyde olduğu gibi, insanların da bir ritmi vardır. Çünkü doğanın bir parçası olarak insan da tüm doğa olaylarından etkilenir. Biyolojik fonksiyonlarımız, doğadaki döngülerin ritmi ile sürekli bir etkileşim içerisindedir. Doğa ile uyumlu yaşamak, dengeli bir yaşama büyük katkılar sağlar.
“Güçlü Görsel Etki Uyandıran Kompozisyon Kuralları” başlıklı yazımda ritim konusuna değinmiştik. Ritim sözcüğünün anlamı ve doğadaki varlığıyla başladığımız bu yazıda da şimdi sanatta ve özellikte fotoğrafta ritmin yerine ve kullanımına göz atalım.
Sanatta ritim
Yaşamın hemen her alanında ve kesitinde gözlenen ritim antik çağlardan beri birçok sanat dalına başarıyla yansıtılmıştır, birçok esere ritmik desenler nakşedilmiştir. İlmik ilmik dokunmuş kilim desenleri, ardı ardına sıralanan mermer sütunlar, yan yana dizili işlenmiş taşlar hep yarattıkları ritim duygusuyla hafızlarımıza kazınırlar.
Yalnızca görsel sanatlarda değil, duygu ve düşüncelerin edebiyat ve şiirle estetik bir biçimde ifade edilişinde de ritim önemli bir etkiye sahiptir. Vücudun estetik değer taşıyan hareketleriyle yapılan dansa kadar hemen her sanat dalında ritim varlığını ve etkisini hissettirir.
Fotoğrafta ritim
Mimaride, müzikte ve diğer sanat dallarında olduğu gibi fotoğrafta da ritim, vurgulayıcı bir estetik ögedir.
Fotoğrafta bulunan ögelerin bir düzen içerisinde peş peşe tekrarlanarak sıralanması fotoğrafta ritim dediğimiz etkiyi oluşturur.
Ritim kazanması için fotoğrafta benzer ikiden fazla öge bulunmalıdır. Tekrarlanan nesne sayısı arttıkça ritim duygusu güçlenir.
Fotoğrafta ritim, anlatmak istediğimiz konuyu güçlendirir, daha anlaşılır hale getirir. Ritim, aynı zamanda izleyiciye sıralanan nesnelerin bir başlangıcı veya sonu yerine süreklilik duygusunu yaşatır. Kattığı hareketlilik ve canlılık sayesinde ritim izleyicinin fotoğrafı seyir zevkini artırır.
Ritmin görsel etkileri
Bir objenin tek başına görüntüsüyle karşılaştırıldığında ardışık sıralanmış objelerin, yani ritim içindeki objelerin görsel etkisi daha güçlüdür. Bunun nedeni yine beynimiz, algımız ve hislerimizle açıklanabilir.
Beynimiz belirsizlikten hoşlanmaz, sürekli anlamanın ve kavramanın peşindedir. Nesnelerin bir düzen içinde tekrarlanması onlara vurguyu artırır.
Ritim, sunumu güçlendirir, duyularımıza hitap eder, anlaşılmayı kolaylaştırır, daha iyi algılamamızı ve hissetmemizi sağlar.
Ritmik olarak dizilmiş ögeler, sergiledikleri düzenle kendilerini daha güçlü hissettirirler; yalnız başına veya karmaşık şekilde bulunmalarından daha güçlü etkiye sahiptirler ve özellikleri daha kolay kavranır. Tekrarlanan görüntüler sayesinde görmezden geldiğimiz şeyleri bazen fark eder hale geliriz.
Fotoğrafta ritim, duygu ve düşünceleri anlatmayı, göstermeyi ve hissettirmeyi güçlendiren bir etkiye sahiptir. Ritim, fotoğrafa zenginlik, dinamizm ve canlılık katar.
Fotoğrafta ritmin kullanılışı
Ritim, görüntüye zenginlik katma dışında doğrultu ve yön gösterme işlevi de taşıyabilir. Fotoğrafa ritim, doğrusal ve yüzeysel olarak farklı şekillerde kullanılabilir.
Doğrusal ritimde bir doğru boyunca yinelenen nesneler yer alır ve perspektif etkisi güçlüdür.
Yüzeysel ritimde ise nesneler bir yüzey üzerinde tekrarlanır ve perspektif yoktur.
Fotoğrafta ritmin yarattığı etki, ritmin bozulmasıyla aykırılık çağrıştıran farklı bir hal de alabilir. Fotoğrafta ritmin bozulması dikkati hızla bozulan noktaya çekilmesini sağlar. Örneğin, birbiri ardına sıralanmış kapalı pencerelerden arada birinin açık olması hemen dikkat çekecek ve farklılığını hissettirecektir.
Ritmi oluşturan nesnelerin yoğunluğunun veya detaylarının artması izleyicide bu kez dokunun daha ön plana çıkmasına ve fotoğrafın doku algısı yaratmasına neden olabilir.
Ritmi görüntülemek
Seçtiğimiz konuya bağlı olarak fotoğraf karemizin içerisinde aynı veya benzer ögelerin belirli bir düzende tekrarlanır şekilde dizilmesini görüntüleyerek fotoğraflarımızda ritim etkisini rahatlıkla oluşturabiliriz.
Ritim etkisi yaratmada tekrar eden nesnelerin varlığı yanı sıra onları nasıl görüntülediğimiz çok önemlidir. Burada üzerinde durulması gereken en önemli inceliklerden biri, çekim yapacağımız doğru konumu belirlemektir.
Özellikle doğrusal bir ritim yakalayabilmek için nesnelerin yinelenişinin gözlendiği perspektifi bulmak temel koşuldur. Farklı bakış noktalarından ve yüksekliklerinden, farklı uzaklıklardan ilginç ritim etkileri yakalanabildiği gibi, doğru olmayan uzaklıklar ve bakış noktalarından dolayı, görüntüde ritmin etkisi tamamen kaybolabilir de.
Tekrar eden nesnelerin fotoğrafta ritim duygusu da verecek şekilde görüntülenmesinde bir diğer incelik, derinlik duygusudur. Örneğin kısık diyafram kullanılmayarak çekilen bir görüntüde nesnelerden biri güçlü biçimde ön plana çıkarılırken diğerlerinin tamamen bulanıklaşması ritim duygusunun etkisini yitirmesine veya tamamen kaybolmasına neden olabilir. Öte yandan, sadelik ilkesine uyulmaması veya fazla alan derinliği kullanılması nedeniyle nesnelerin ritmik görüntüsü karmaşık bir ortam içinde belirginliğini yitirebilir ve gözlerden kaçabilir.
Fotoğrafta ritim oluşturmada, renk, tonlama, boyut ve şekil bakımından birbirine benzer nesnelerin sıralı düzende çekilmesi esastır. Ögelerin kapladığı alanları, aralarındaki boşukları veya gölgelerini belirli bir düzen içinde kullanarak da ritim etkisi oluşturabiliriz. Ritim duygusunun bozulmasını önlemek için ritmik nesnelerinin arasına farklı görüntülerin girmesine izin vermemek gerekebilir.
Ritim yakalama çalışmaları
Bolca örnek fotoğraf izleyerek, ritim ve yinelenme içeren görüntüler hakkında fikir edinebilir ve bu alanda daha iyi görsel keskinlik kazanabiliriz.
Merdiven basamakları, üniformalı insanlar, kaldırım taşları, bina katlarındaki pencereler, izleyici koltukları, elektrik direkleri, pazarda sergilenen ürünler, ağaç veya çiçek yaprakları gibi sıkça rastlanan ögelerden ritim çalışmalarına başlanabilir.
Fotoğraf gözü güçlü fotoğrafçılar, sıradan ortamlarda bile, ritim gibi herkesin fark edemediği estetik ögeleri hemen fark etmeleriyle bilinirler. Fotoğraf gözümüzü geliştirmeye yeterince emek verirsek bizim de onlardan biri olmamamız için bir neden yoktur.
Yeni yazılarda görüşünceye dek, “fotoğraf çekmeye ve öğrenmeye devam edin”.
Yorumunuzu Ekleyebilirsiniz