Çekim Teknikleri & İpuçları

Dinamik Aralık Nedir? Fotoğrafta Yüksek Dinamik Aralık (HDR) Nasıl Elde Edilir?

Fotoğrafta Dinamik Aralık

Fotoğrafın aydınlık ve karanlık yüzeyleri arasındaki ışık farkının belirlediği dinamik aralığın ne olduğunu öğrenerek fotoğrafçılık bilginizi yeni bir düzeye taşıyın. Yüksek dinamik aralığa (HDR) sahip fotoğrafları nasıl oluşturabileceğinizi öğrenerek daha etkileyici görüntüler elde etmeye başlayın.

Fotoğrafta dinamik aralık fotoğrafçılık eğitimlerinde pek üzerinde durulmayan ancak çok önemli bir konudur. Öyle ki fotoğrafta dinamik aralık konusunu öğrenmek ve kavramak, fotoğrafçılık bilginizin farklı bir boyuta taşınmasına yardımcı olmakla kalmaz, çok daha etkileyici fotoğraflar oluşturmaya başlamanıza kapı aralar. O nedenle birkaç dakikanızı ayırarak bu yazıyı dikkatle okumanızı özellikle öneriyorum.

Fotoğraflarda parlama ve kararmalar

Fotoğrafçılığınızı biraz ilerletmeye başladığınızda aklınıza yeni sorular takılmaya başlar. Fakat bazen ne kadar araştırsanız da ihtiyacınız olan cevabı bulamaz, konuyu öylece kabul etmek durumunda kalırsınız. Bunlardan biri, fotoğraflardaki fazla kararma veya parlama (patlama) sorunu.

Bu tür bir sorunla hemen her işlenmemiş fotoğrafta karşılaşabilirsiniz. Fotoğraf çekerken kadrajınıza aldığınız görüntüdeki aydınlık kısımları esas alarak pozlama yaptığınızda, fotoğrafta gölge kısımların fazlaca karardığı dikkatinizi çeker. Benzer şekilde, karanlık kısımlara göre pozlama yaptığınızda ise fotoğrafta aydınlık kısımların fazlaca açıldığını görürsünüz. Bunun nedeni, kameraların dinamik aralığının gözümüze göre düşük olmasıdır.

Bu yazıda çok kolay bir anlatımla göreceğimiz fotoğrafta dinamik aralık konusu, fotoğraflardaki parlama ve kararma sorununun nedenini kavramanıza yardımcı olmanın yanısıra, bu sorunu gidererek aydınlık ve karanlık bölgelerin tümünde detayların seçilebileceği fotoğrafları nasıl oluşturabileceğiniz konusunda da yol gösterici olacak.

Yeni Başlayanlar İçin Blog Açma Rehberi

Dinamik aralık nedir?

Bir görüntüde en parlak ve en karanlık alanlar arasındaki ışık farkı “dinamik aralık” terimiyle ifade edilir.

Karşımızdaki fiziksel bir görüntünün dinamik aralığı ile fotoğraftaki görüntünün dinamik aralığı birbirinden farklıdır. Çünkü kameralar (fotoğraf makineleri) gözümüzle görebildiğimiz dinamik aralığın tümünü algılamazlar.

Görüntünün dinamik aralığı

Önce, fotoğrafını çekmek istediğimiz bir görüntüde dinamik aralığın ne olduğunu görelim.

Yüksek (geniş) dinamik aralık nedir?

Fotoğrafı oluşturan görüntüde parlayan ışık kaynağı yanısıra karanlık gölge alanlar bir arada bulunduğu durumlarda, görüntünün dinamik aralığı geniş (ya da yüksek) olarak nitelenir. Örnek olarak, yazın Antalya’da güneşin dik ve çok parlak olduğu bulutsuz bir günün öğlen saatlerini düşünün. Göz kamaştırıcı parlak yüzeyler ve sert gölgeler bir aradadır. Böyle yüksek dinamik aralığa sahip bir görüntüye baktığınızda, ışığın, karanlıktan parlağa, ortamı ve nesneleri geniş bir skalada, farklı şiddetlerde aydınlattığını görürsünüz.

Diğer bir ifadeyle, parlak ve karanlık alanlar arasındaki ışık farkı eğer çoksa, bu tür bir görüntü “yüksek dinamik aralıklı” veya “geniş dinamik aralıklı” olarak nitelendirilir.

Dar (düşük) dinamik aralık nedir?

Buna karşın, fotoğrafı oluşturan görüntüde çok aydınlık ve çok karanlık gölge alanlar yoksa ve ışık her bölgeyi yakın bir düzeyde aydınlatıyor ise görüntünün dinamik aralığı dar (ya da düşük) olarak nitelenir. Örnek olarak, sonbaharda İstanbul’da yağmur sonrası kapalı bir günün öğlen saatlerini düşünün. Ne göz kamaştırıcı parlak yüzeyler, ne de sert gölgeler yoktur. Bu tür dinamik aralığı dar veya düşük bir ortama baktığınızda, ne çok karanlık ne de çok parlak alanlar görmezsiniz; ışığın ortamı ve nesneleri dar bir skalada, eşit veya yakın bir şiddette aydınlattığını görürsünüz.

Dolayısıyla, parlak ve karanlık alanlar arasındaki ışık farkı azsa, yani ışık bir görüntünün her bölgesini eşit veya yakın şiddette aydınlatıyorsa “düşük dinamik aralıklı” veya “dar dinamik aralıklı” görüntü olarak nitelendirilir.

Fotoğrafta dinamik aralık nedir?

Bir fotoğraftaki aydınlık yüzey ile karanlık yüzey arasındaki ışık farkı, fotoğrafın “dinamik aralığı” (Dynamic Range / DR) olarak tanımlanır.

Kameralar ışığı düşük dinamik aralıkta algılar

Gözümüzle baktığımız fiziksel dünyadaki bir görüntüyü geniş bir dinamik aralıkta görürüz —o nedenle hem aydınlıktaki hem de gölgede kalan nesnelerin detaylarını rahatlıkla seçebiliriz.

Ancak, kameralar gözümüzle gördüğümüz geniş dinamik aralığı olduğu gibi algılayamazlar. DSLR kameraların algılayabileceği ışık şiddeti belirli sınırlar içerisindedir ve bu değerlerdeki fotoğraflar gözümüze göre daha düşük dinamik aralıkta kalır.

Dinamik aralık algısı, kameralar arasında birbirinden farklılıklar gösterir. Ancak sonuçta tüm kameraların algılayabildiği dinamik aralık gözümüze göre düşüktür.

Lightroom ve Photoshop ile Fotoğraf Düzenlemenin 20 Temel Adımı (ÜCRETSİZ e-Kurs)

Eğer fotoğrafı oluşturan görüntüde dinamik aralık çok fazla ise, yani güçlü ışık alan aydınlık bölgelerle birlikte koyu gölge alan bölgeler varsa, bunların arasındaki ışık farkı kameranın algılayabileceği kapasitenin dışında kalır.

O nedenle, güçlü ışık alan aydınlık bölgelerle birlikte koyu gölge bölgelerin bir arada olduğu böyle bir karede güçlü ışık alan bölgeler aşırı parlarken, gölgede kalan bölgeler aşırı kararır. Sonuçta, aydınlık kısımların detayını yakaladığınızda gölge kısımların karardığını, diğer taraftan gölge kısımların detayını yakaladığınızda aydınlık kısımların açıldığını ve parladığını görürsünüz.

İşte bu yazının girişinde değindiğim, fotoğraflardaki fazla kararma veya parlama (patlama) sorununun gerisinde yatan neden, kameraların ışığı daha düşük dinamik aralıkta algılamasıdır.

Düşük ve yüksek dinamik aralık

Düşük ve yüksek dinamik aralık terimlerinin neye işaret ettiğini daha iyi kavramak için aşağıdaki 2 fotoğrafı inceleyebilirsiniz.

Burada kadrajlanan görüntü geniş bir dinamik aralığa sahip. Çünkü görüntüde hem yaprakların, ağacın gövdesinin ve bankın altında kalan gölge alanlar var ve hem de yapraklar arasında güçlü ışık alan çok aydınlık bölgeler var.

İlk sıradaki fotoğraf, her ne kadar iyi bir pozlama yapılarak çekilmiş ise de güçlü ışık alan yapraklar fotoğrafta aşırı parlarken, gölgede kalan bölgeler aşırı kararmış. Kameranın algılayabildiği dinamik aralıkta ne yazık ki bu çok aydınlık bölgeler ve karanlık bölgelerdeki detaylar belirsiz çıkmış, kaybolmuş. Dinamik aralığı dar bir fotoğraf diyebiliriz buna.

Dinamik aralığı dar (düşük) görüntü
Dinamik aralığı dar (düşük) fotoğraf

Birinci fotoğraf eğer görüntüdeki parlak alanların detaylarını görebileceğimiz şekilde pozlanmış olsaydı, bu kez az ışık alan alanlar daha fazla kararacaktı. Öte yandan, eğer koyu alanlardan pozlama yapılsaydı, fotoğrafta karanlıktaki kısımların detayları görünür olacak fakat bu kez de daha çok ışık alan alanlar daha aydınlık ve parlak çıkacaktı.

Şimdi alttaki ikinci fotoğrafa bakın ve yukarıdaki fotoğrafla karşılaştırırken özellikle gölge ve parlak alanlara dikkat edin!

Dinamik aralığı yüksek görüntü
Dinamik aralığı yüksek (geniş) fotoğraf

İkinci fotoğrafta gölge alanlar tamamen kararmadığı gibi ayrıntılar da rahatlıkla seçilebiliyor, değil mi?

İkinci sıradaki bu fotoğrafın üsttekine göre daha yüksek dinamik aralığa sahip olduğunu söyleyebiliriz.

Fotoğrafta dinamik aralığı nasıl artırabiliriz?

Gözle algıladığımız gibi hem aydınlık hem de karanlık alanların detayını fotoğrafta görebilmek ancak farklı poz değerlerinde —daha aydınlık, normal ve daha karanlık— çekilmiş birden fazla kareyi bir araya getirdiğimizde mümkün olur.

Dinamik aralıktaki artış elde edebilmek için daha aydınlık, normal ve daha karanlık çekilmiş, yani birbirinin takip eden farklı pozlama değerlerinde çekilmiş kareleri bir araya getirmek gerekir.

Böylece az pozlanmış (daha az ışıklı) fotoğrafta seçilen patlamamış durumdaki parlak alanlarla, çok pozlanmış (daha aydınlık) fotoğrafta seçilen tamamen kararmamış gölge alanlar harmanlanır ve görüntünün her bölgesi için daha dengeli bir pozlama elde edilir.

Bu işlemi yaparken görüntü kaybı yaşamamak için fotoğraflarınız RAW formatında çekmelisiniz.

Farklı pozlamalarla dinamik aralığı kaydırarak artırma

Örnek olarak, -2, 0 (sıfır) ve +2 poz değerlerine göre Simena’da (Kaleköy) çektiğim aşağıdaki yan yana 3 fotoğrafa bakalım:

Normal ışık değerlerine göre çekilen ortadaki fotoğrafta fazla aydınlık ve karanlık alanlardaki detayları göremiyoruz.

Bununla birlikte, +2 pozlamayla çektiğim sağdaki fotoğrafta yoğun aydınlık detaylar kaybolurken, -2 pozlamayla çektiğim soldaki fotoğrafta bu kez yoğun karanlık alanların detayı kayıp görünüyor.

Oysa gözümüzle aynı manzaraya baktığımızda hem gölge detayları hem de aydınlık detayları bir arada açıkça görebiliriz.

Fotoğrafta Dinamik Aralık
Az, normal ve fazla pozlanmış üç fotoğraf

Kameramızla elde ettiğimiz bir fotoğraf hiçbir zaman gözün gördüğü gibi yüksek bir dinamik aralık sunmaz. Kadrajımızdaki en parlak veya en karanlık bölgeleri ne kadar optimize etmeye çalışırsak çalışalım, her zaman bu düşük dinamik aralık sınırları içerisinde kalacağı için istenilen sonucu vermeyecektir.

Bu sorunu gidermek için yapılabilecek şey, farklı yüksek ve düşük poz değerlerinde çekilmiş fotoğrafların istenen kısımlarını bir yazılım sayesinde tek karede birleştirmektir. Böylece yukarı ve aşağı doğru kaydırılan dinamik aralıkları bir araya getirip dinamik aralığı yükseltebiliriz.

Fotoğrafların dinamik aralığını artırmak mümkün

İşte bu noktada farklı ışık değerlerinin optimize edilmesi ve kadrajımızın içinde kalan her noktanın —ister gölge, ister ışıkta kalan yüzey— patlama veya kararma yapmadan en iyi şekilde algılanması için, dinamik aralığın yükseltilmesine yardımcı programlar devreye girdi.

Son yıllarda geliştirilen bu fotoğraf işleme yazılımları sayesinde dijital fotoğrafların dinamik aralığını artırmak mümkün. Farklı pozlanmış en az 3 fotoğrafın bu yardımcı programlarla işlenmesiyle kazanılan dinamik aralığa yüksek dinamik aralık (High Dynamic Range / HDR) denir.

-2, 0 ve +2 pozlama değerleriyle çekilen 3 görüntüyü birleştirdiğinizde, hem gölge detayının hem de ışık detayının tek bir fotoğrafta daha belirgin olması mümkün hale gelir.

Yukarıdaki farklı pozlanmış 3 Kaleköy fotoğrafını birleştirdiğimde elde ettiğim yüksek dinamik aralıklı görüntüde hem gökyüzündeki detayları hem de gölgede kalan kayalıkların detaylarını görebiliyoruz.

Yüksek dinamik aralık
3 farklı pozlanmış fotoğrafın birleştirilmesinden elde edilen yüksek dinamik aralığa sahip görüntü

Farklı pozlanmış görüntüleri birleştirme işlemini örneğin Lightroom CC’de yaptığınızda elde edeceğiniz yeni HDR görüntü için pozlamayı -10 ile +10 değerleri arasında değiştirmeniz mümkün hale gelir. Oysa birleştirme öncesinde her bir standart görüntünün pozlama aralığı -4 ile +4 arasında kalmaktadır.

Lightroom ile nasıl HDR fotoğraf oluşturabileceğinizi öğrenmek isterseniz “Lightroom ile 5 Adımda Mükemmel HDR Görüntüleri Nasıl Oluşturabilirsiniz?” başlıklı yazımı okumanızı öenririm.

Lightroom ile 5 Adımda Mükemmel HDR Görüntüler Nasıl Oluşturulur?

Özetle

Sonuçta şunu söyleyebiliriz:

Kameralar ışığın şiddetini düşük bir aralıkta algıladığı için bu aralık dışında kalan alanlar fotoğrafta parlar veya kararır.

Gözümüzle gördüğümüze yakın görüntüler elde edebilmek, ancak farklı poz değerlerinde çekilmiş birden fazla görüntüyü birleştirerek dinamik aralığı yükseltmekle mümkün olur.

Buraya kadar anlatılanlar ışığında dinamik aralık konusunu kavradıysanız, artık elinizde, eskisinden çok daha etkileyici fotoğraflar oluşturmanın anahtarı var. Bunun için ihtiyacınız olan şey, Lightroom ve Photoshop gibi fotoğraf işleme programlarını kullanmaya başlamak. İsterseniz, Lightroom ve Photoshop ile Fotoğraf Düzenlemenin 20 Temel Adımı isimli ÜCRETSİZ e-Kurs’a hemen kaydınızı yaparak fotoğraflarınızı göz alıcı hale getirmeyi adım adım öğrenebilirsiniz.

Lightroom ve Photoshop programlarını da içeren, Adobe’nin tüm fotoğrafçılık araçlarının en son versiyonlarını (Creative Cloud Fotoğrafçılık Planı) edinmek veya ÜCRETSİZ denemek için hemen alttaki banner’a veya buraya tıklayın.

Yeni yazılarda görüşmek üzere. Fotoğraf çekmeye devam edin!

Devam eden bilgilendirmelerden haberdar olmak için email grubumuza kaydınızı yapmayı unutmayın!

Bu yazı 16 Nisan 2016 tarihinde yayımlanmıştır.

Yazar Hakkında

Baki Karaçay (MPA)

iO Akademi'de Eğitmen, Danışman. 25 yılı aşkın süre profesyonel deneyim sahibi Kamu Yönetimi Uzmanı (YL) ve Mühendis / Antalya Valiliği AB Projeleri Koordinatörü (2009-2020). Avrupa Birliği Projeleri kitabının yazarı ve Proje Döngüsü Yönetimi Eğitmeni. Sosyal Psikoloji meraklısı. Fotoğraf gönüllüsü. Webmaster. Bağlama sanatçısı. Kayakçı, doğa yürüyüşçüsü.

Yorumunuzu Ekleyebilirsiniz

4 yorum